ဥေရာပတုုိက္ သားမ်ားသည္ ယေန႔ ျမန္မာႏုုိင္ငံသုုိ႔ ၁၃ ရာစုု ကုုန္ခါနီးအခ်ိန္မွ စ၍ ေရွးဦးစြာ ခရီးသြား သူမ်ားအျဖစ္ ေရာက္ရွိလာခဲ့ၾကသည္။ ျမန္မာႏုုိင္ငံသုုိ႔ ေရွးဦးစြာ လာေရာက္ၾကေသာ ဥေရာပတုုိက္ သားမ်ားမွာ အီတလီ၊ ေပၚတူဂီ၊ ဒတ္ခ်္၊ ျပင္သစ္ႏွင့္ အဂၤလိပ္ လူမ်ဳိးမ်ား ျဖစ္ၾကသည္။
၁၆ ရာစုႏွင့္ ၁၇ ရာစုု အေစာပုုိင္းမွ အစျပဳ၍ ဒတ္ခ်္အေရွ႕ အိႏၵိယကုမၸဏီ၊ အဂၤလိပ္ အေရွ႕ အိႏၵိယကုမၸဏီ ႏွင့္ ျပင္သစ္ အေရွ႕ အိႏၵိယကုမၸဏီ မ်ားကုုိ သက္ဆုုိင္ရာႏုုိင္ငံ အသီးသီးတြင္ တည္ေထာင္ကာ ျမန္မာႏုုိင္ငံ အပါ၀င္ အေရွ႕တုုိင္းႏုုိင္ငံမ်ား၌ ကူးသန္းေရာင္း၀ယ္မႈမ်ားကုုိ စတင္ လုုပ္ကုုိင္ လာၾကသည္။
ဥေရာပတုုိက္ သားတုုိ႔၏ ကူးသန္း ေရာင္း၀ယ္မႈ ေနာက္ကြယ္မွ ကုုိလုုိနီနယ္ခ်ဲ႕ စႏွစ္ သည္လည္း အရိပ္သဖြယ္ ကပ္ပါလာ ေလေတာ့သည္။
ထုုိ႔ေၾကာင့္ ၁၈၂၄ ခုုႏွစ္၊ ဇန္န၀ါရီလတြင္ ျမန္မာပုုိင္ ကခ်ာနယ္ကုုိ ၀င္ေရာက္ သိမ္းပုုိက္ရာမွ အဂၤလိပ္ျမန္မာ ပထမ က်ဴးေက်ာ္ စစ္ပြဲ ျဖစ္ပြါခဲ့သည္ ျမန္မာတုုိ႔သည္ စီးပြါေရး အျမတ္ အစြန္း ရရွိေရးႏွင့္ ေစ်းကြက္ ရရွိေရးအတြက္ နယ္ပယ္ခ်ဲ႕ထြင္လ်က္ရွိေသာ အဂၤလိပ္တုုိ႔အား ရႏၱပုုိစာခ်ဳပ္အရ သေဘၤာ ဆိပ္ကမ္းၿမိဳ႕ မ်ားျဖစ္ေသာ ရခုုိင္ႏွင့္ တနသၤာရီ ကုုိေပးလုုိက္ရသည္။
၁၈၅၂ ခုုႏွစ္ ဇန္န၀ါရီလတြင္ ရန္ကုုန္ဆိပ္ကမ္းကုုိ ၀င္ေရာက္ တုုိက္ခုုိက္ၿပီး ျမန္မာပုုိင္ ေရနန္းယာဥ္သာ သေဘၤာကုုိ သိမ္းယူရာမွ အဂၤလိပ္ျမန္မာ ဒုုတိယ စစ္ပြဲ စတင္ျဖစ္ပြား ခဲ့ေလသည္။
၁၈၈၅ ခုုႏွစ္ ႏုုိင္၀င္ဘာ ၁၁ ရက္ေန႔တြင္ အဂၤလိပ္တုုိ႔ စစ္ေၾကညာၿပီးေနာက္ ဗုုိလ္ခ်ဳပ္ ပရင္ဒါပတ္စ္ ဦးေဆာင္ေသာ ေျခလ်င္တပ္၊ အေျမာက္တပ္၊ ေရတပ္ႏွင့္ အေထြေထြ တပ္မ်ားအပါ၀င္ တပ္သား ၁၀၀၀၀ ခန္႔ပါ၀င္သည့္ အဂၤလိပ္ တပ္ေပါင္းစုုႀကီးသည္ ႏုုိ၀င္ဘာ ၁၄ ရက္ေန႔တြင္ ဧရာ၀တီ မီးသေဘၤာ ကုမၸဏီမွ သေဘၤာမ်ားျဖင့္ အထက္ျမန္မာႏုုိင္ငံ နယ္စပ္ျဖစ္ေသာ သရက္ၿမိဳ႕ကုုိခ်ီတက္ တုုိက္ခုုိက္သိမ္းရာမွ တတိယ အဂၤလိပ္ျမန္မာစစ္ပြဲ စတင္းျဖစ္ပြား ခဲ့ေလေတာ့သည္။
၁၈၈၆ ခုႏွစ္ ဇန္န၀ါရီလ ၁ ရက္ေန႔တြင္ အိႏၵိယ ဘုုရင္ခံခ်ဳပ္ ေလာ့ဒပ္ဖရင္ သည္ ေအာက္ပါအတုုိင္း ေၾကညာခ်က္ ထုုတ္ျပန္သည္။
" အင္ပါယာျပည့္ရွင္ ဘုုရင္မႀကီး၏ အမိန္႔အရ ယေန႔စ၍ ေၾကညာလုုိက္သည္မွာ ယခင္ သီေပါဘုုရင္ အုုပ္ခ်ဳပ္ခဲ့ေသာ နယ္ပယ္မ်ားသည္ သူ၏အုုပ္ခ်ဳပ္မႈ အာဏာစက္ ေအာက္တြင္ ဆက္လက္ တည္ရွိ ေနမည္ မဟုုတ္ေတာ့ဘဲ ဘုုရင္မႀကီး၏ ဒုုိမီနီယံႏုုိင္ငံ နယ္ေျမမ်ား အတြင္း၌ တစ္စိတ္တစ္ေဒသ အျဖစ္ပါ၀င္လွ်က္ ဘုုရင္မႀကီး၏ အလုုိေတာ္အရ၊ အခ်ိန္ကာလ အားေလ်ာ္စြာ ခန္႔အပ္ေသာ ဘုုရင္ခံခ်ဳပ္ႏွင့္ ဘုုရင္ခံ အစရွိသူတုုိ႔က အုုပ္ခ်ဳပ္လိမ့္မည္။''
၁၈၈၆ ခု၊ မတ္လ ၁ ရက္မွ စ၍ ၁၉၃၇ ခု၊ ဧၿပီလ ၁ရက္ေန႔ထိ သွ်မ္းျပည္မွ တပါး အထက္ ျမန္မာႏုိင္ငံ တ၀န္းလုံးသည္ အိႏိၵယႏုိင္ငံ၏ ျပည္နယ္အျဖစ္ ရပ္တည္ ေလေတာ့သည္။
ထုိ႔ေၾကာင့္ အထက္ျမန္မာႏုိင္ငံကုိ ၿဗိတိသွ် အင္ပုိင္ယာ အတြင္းသုိ႔ သြတ္သြင္းေၾကာင္း တရာ၀င္ ေၾကညာေလသည္။ ၀ီတုိရိယ စတက္က်ဴ ဥပေဒ ၃၃၊ အခန္း ၁၊ အခန္းခြဲ (ခ) အရအထက္ ျမန္မာႏုိင္ငံကုိ တုိက္ရုိက္ အုပ္ခ်ဳပ္ရန္ ဘုရင္ခံခ်ဳပ္က ယတိျပတ္ ဆုံးျဖတ္ခ်က္ ခ်မွတ္ေလသည္။
မထက္ျမန္မာႏုုိင္ငံကုုိ အဂၤလိပ္ လက္ေအာက္တုုိ႔ သိမ္းပုုိက္ၿပီဟုု ေၾကျငာေနာက္ပုုိင္း ျမန္မာႏုုိင္ငံ တုုိင္းရင္းသားမ်ားသည္ နယ္ခ်ဲ႕ဆန္႔က်င္ေရး တုုိက္ပြဲမ်ားကုုိ ေနအသီးသီး တစ္ခဲနက္ဆင္ႏြဲ ခဲ့ၾကသည္။
မင္းဘူး၊ ျမင္ၿခံႏွင့္ မိတီၳလာ ခရုုိင္မ်ားတြင္ ဗုုိဥတၱမ၊ ဗိုုလ္ဆြဲ၊ ဗုုိလ္ခ်ဳိ၊ ဗိုုလ္ရာညြန္႔ စသည့္ ပုုဂၢဳိလ္မ်ားမွာ ထင္ရွားေသာ ေခါင္းေဆာင္မ်ားျဖစ္ၾကသည္။
အထက္ျမန္ျပည္ေ ျမာက္ပုုိင္းမွလည္း သူကၽြန္မခံလုုိေသာ တုုိင္းရင္းသား မ်ဳိးခ်စ္ေခါင္း ေခါင္းေဆာင္ ႀကီးမ်ား ျဖစ္ၾကေသာ သွ်မ္းနီႏွင့္ ကခ်င္အမ်ဳိးသား ေခါင္းေဆာင္ႀကီးမ်ားသည္ အဂၤလိပ္ ကုုိလုုိနီ နယ္ခ်ဲ႕ ကေပးေသာ ရာထူးမ်ားကုုိလက္ခံေသာ၊ သွ်မ္းနီအမ်ဳိးသား ေခါင္းေဆာင္ႀကီး ၀န္သုုိေစာ္ဘြားႀကီး စ၀္ေအာင္ျမတ္၊ ကခ်င္အမ်ဳိးသား ေခါင္းေဆာင္ႀကီး ဖုုံကန္ဒူ၀ါ ၊ သွ်မ္းနီအမ်ဳိးသား ေခါင္းေဆာင္ မုုိးေကာင္းနယ္မွ ဗုုိလ္ဖုုိးေစာႏွင့္ လက္ရုုံးဗုုိလ္ထီ၊ ကခ်င္အမ်ဳိးသား ေခါင္းေဆာင္ႀကီး ဆမားနယ္မွ ဆမားဒူ၀ါ၊ သွ်မ္းနီးအမ်ဳိးသား ေခါင္းေဆာင္ ေစာရန္ပုုိင္ႏွင့္ ေစာရန္ႏုုိင္ ညီအကုုိ မုုိးလုုိင္ေစာ္ဘြား စ၀္ခမ္းလူိင္ ႏွင့္တုုံဟုုံးဒူ၀ါ တုုိ႔ဦးေဆာင္ အပါ၀င္ခဲ့ၾကသည္။
လက္ရွိ သွ်မ္းျပည္နယ္မွ မုုိးနဲေစာ္ဘြား စ၀ါခြန္ၾကည္၊ ရပ္ေစာက္ေစာ္ဘြား စ၀္၀ုုိင္း၊ မုုိင္းပြန္ေစာ္ဘြား စ၀္ခြန္တီ၊ က်ဳိင္းတုုံေစာ္ဘြား စ၀္ခမ္းဖုု၊ မုုိင္းေနာင္ေစာ္ဘြားႏွင့္ ေမာက္မယ္ ေစာ္ဘြား တုုိ႔သည္ အိမ္ေရွ႕စံကေနာင္ မင္းသား၏ သားေတာ္ တစ္ဦးျဖစ္ေသာ လင္းပင္မင္းသားႏွင့္ ပူးေပါင္းခ်ိပ္ဆက္ကာ အဂၤလိပ္နယ္ခ်ဲ႕တုုိ႔အား ေတာ္လွန္ခဲ့ၾကေသာ သမုုိင္း၀င္ မ်ဳိးခ်စ္သူရဲေကာင္း အာဇာနည္ႀကီး မ်ားပင္ျဖစ္သည္။
အဂၤလိပ္တုုိ႔သည္ အထက္ျမန္မာျပည္ ေျမာက္ပုုိင္းမွ သွ်မ္း၊ ကခ်င္၊ ျမန္မာ၊ ေတာ္လွန္ေရးတပ္ မ်ားကုုိ တုုိက္ခုုိက္ရန္ ဗုုိလ္မွဴးႀကီး စတက္မန္ ေခါင္းေဆာင္ေသာ ေျခလ်င္တပ္၊ အေျမာက္တပ္၊ ျမင္းတပ္တုုိ ႔ပါ၀င္ေသာ အဂၤလိပ္ စစ္ေၾကာင္းႀကီးသည္။
၁၈၈၇၊ ဇန္န၀ါရီလ ၁၅ ရက္ေန႔တြင္ လႈိင္းတက္မွ တစ္ဆင့္ ပ်ဥ္းထိပ္ကုုိ ျဖတ္၍ ခ်ီတက္လာၾကသည္။ သွ်မ္း၊ျမန္မာ ေတာ္လွန္ ေရးတပ္မ်ားသည္ ယင္းစစ္ေၾကာင္းအား ခ်ဳံခုုိျဖတ္ေတာက္ တုုိက္ခုုိက္ၾကသည္။
ရပ္ေစာက္ေစာ္ဘြား ေခါင္းေဆာင္ေသာ သွ်မ္းျမန္မာ ေတာ္လွန္ေရးတပ္မ်ားကလည္း အဂၤလိပ္မ်ားအား ကူးက်ဳိးမွ ဆီးႀကိဳတုုိက္ခိုုက္သည္။ သုုိ႔ေသာ လက္နက္ အင္အားခ်င္းမမွ်သျဖင့္ ဆုုတ္ခြာေပးရသည္။
ထုုိအခ်ိန္တြင္ သွ်မ္းနီအမ်ဳိးသား ၀န္းသုုိေစာ္ဘြား စ၀္ေအာင္ျမတ္ ေခါင္းေဆာင္ေသာ သွ်မ္း၊ ကခ်င္၊ ျမန္မာတုုိ႔သည္ ကသာခရုုိင္ ၀န္းသုုိႏွင့္ မုုိးေကာင္းၿမိဳ႕နယ္မ်ားမွာ အဂၤလိပ္တုုိ႔အား ေတာ္လွန္ တုုိက္ခုုိက္ လ်က္ရွိၾကသည္။
၁၈၈၇ခုု၊ ဇန္န၀ါရီလမွစ၍ အဂၤလိပ္တုုိ႔သည္ စ၀္ေအာင္ျမတ္အား သူတုုိ႔၏ လက္ေအာက္ သုုိ႔၀င္ရန္ စကားကမ္းလွမ္းခဲ့ေသာလည္း စ၀္ေအာင္ျမတ္က လက္မခံျခင္းမျပဳေပ၊ ထုုိအခ်ိန္ကပင္ စ၀္ေအာင္ျမတ္သည္ သွ်မ္း၊ ကခ်င္၊ ျမန္မာတုုိ႔ကုုိစုုစည္း၍ နယ္ခ်ဲ႕ အဂၤလိပ္တုုိ႔အား ေတာ္လွန္ရန္ စီစဥ္လ်က္ရွိေလသည္။
အဂၤလိပ္တုုိ႔သည္ အင္းအား ၁၀၀၀ ေက်ာ္ခန္႔ရွိေသာ တပ္မ်ားျဖင့္ ကသာစစ္ေၾကာင္းႏွင့္ ေရႊဘုုိစစ္ေၾကာင္းဟူ၍ စစ္ေၾကာင္း ၂ ေၾကာင္းခြဲလုုိက္သည္။ ထုုိ႔ေနာက္ ကသာစစ္ေၾကာင္း ကုုိ ဗုုိလပ္မွဴးခ်ဳပ္ ေကာ့ က၎၊ ေရႊဘုုိစစ္ေၾကာင္းကုုိ ဒုုတိယ ဗုုိလ္မွဴးႀကီး ဖာရင္တန္ က၎၊ အုုပ္ခ်ဳပ္ကြပ္ကဲ၍ ခ်ီတက္ေစသည္။
၀န္းသုုိေစာ္ဘြား စ၀္ေအာင္ျမတ္ ဦးေဆာင္ေသာ သွ်မ္းနီ တပ္မ်ားသည္ ထုုိအခ်ိန္က စည္းရုုံးျပင္ဆင္မႈႏွင့္ အင္အား ေတာင့္တင္းမႈ မရွိေသးသျဖင့္ ေရႊဘုုိ စစ္ေၾကာင္း ခ်ီတက္ရာ နယ္ေျမမွ ဆုုတ္ခြာေပး လုုိက္သည္။
၁၈၈၇ခုု၊ ဇန္န၀ါရီလ ၁၉ ရက္ေန႔တြင္ ကသာစစ္ေၾကာင္းသည္ ၀န္သုုိသုုိ႔
ဆုုိက္ေရာက္ ေသာ္လည္း ထုုိအခ်ိန္က အထက္ျမန္မာျပည္ တစ္၀ွမ္းလုုံး သွ်မ္း၊ ကခ်င္၊ ျမန္မာ စတဲ့တုုိင္းရင္းသား လူမ်ဳိးမ်ား၏ ျမင့္မားျပင္းထန္ေသာ ေတာ္လွန္ေရးတုုိက္ပြဲမ်ားေၾကာင္း ၀န္းသုုိမွ ခတၱဆုုတ္ခြာ သြားၾကသည္။
၁၈၉၁ ခုုႏွစ္၊ ဇန္န၀ါရီလတြင္ ၀န္းသုုိေစာ္ဘြား ဦးေအာင္ျမတ္ ေခါင္းေဆာင္ေသာ သွ်မ္းနီ၊ ျမန္မာ ေတာ္လွန္ေရးတပ္မ်ားသည္ ၀န္းသုုိၿမိဳ႕နယ္၏ ေတာင္ႏွင့္ ေျမာက္ဘက္ ေဒသမ်ားမွ အဂၤလိပ္တုုိ႔အား စတင္ေတာ္လွန္ တုုိက္ခုုိက္သည္။
၀န္းသုုိေစာ္ဘြား၏ တပ္မ်ားသည္ ေကာလင္းၿမိဳ႕ ႏွင့္ ထီးခ်ဳိင့္အနီး ပတ္၀န္းက်င္ရွိ အဂၤလိပ္ကင္းစခန္းမ်ားကုုိ တုုိက္ခုုိက္ဖ်က္ဆီးၾကသည္။ ထုုိ႔ေနာက္ ေဖေဖၚ၀ါရီလ ၁၉ ရက္ ေန႔တြင္ ေကာလင္းၿမိဳ႕ကုုိ ဒုုတိယအႀကိမ္ စီးနင္းတုုိက္ခုုိက္ရာ ၿမိဳ႕တြင္းရွိ အဂၤလိပ္တပါမ်ား မခံႏုုိင္သျဖင့္ စစ္ကူမ်ားေခၚယူၾကရသည္။ ေပကုုန္းရြာတုုိက္ပြဲတြင္ အဂၤလိပ္တုုိ႔ ဘက္မွ ဗုုိလ္ႀကီး ဟတ္ခ်င္ဆန္ က်ဆုုံးသည္။
သွ်မ္းနီ ေတာ္လွန္ေရး တပ္မ်ားႏွင့္ အဂၤလိပ္သည္ ဥကၠံရြာ၊ ေကာလင္းၿမိဳ႕အနီး စႏၵေယာ္ကုုန္း၊ က်ဳိင္းခြင္ ေတာင္ကုုန္း ႏွင့္ပတ္၀န္းက်င္ ေဒသမ်ားတြင္ တုုိက္ပြဲမ်ား ဆက္လက္ျဖစ္ပြါးခဲ့သည္။
မွန္ကင္းေတာင္ စခန္းတြင္ အဂၤလိပ္တပ္မ်ားႏွင့္ ဝန္းသိုေစာ္ဘြား တပ္မ်ား ေတြ႕ဆံု တိုက္ပြဲျဖစ္ပြားရာ ႐ႈံးၿပီး အဂၤလိပ္တို႔ ဆုတ္ခြာခဲ့ရသည္။ တိုက္ပြဲျဖစ္ရာ မွန္ကင္းေတာင္ စခန္းတြင္ ယခုတိုင္ အမွတ္အသား စိုက္ထူထားေသာ ကၽြန္းတိုင္ႀကီး တတိုင္ ရွိေနေသးသည္။ ေကာလင္းၿမိဳ႕ဘက္သို႔ ဆုတ္ခြာသြားေသာ အဂၤလိပ္တပ္မ်ားကို ဝန္းသိုေစာ္ဘြား တပ္မ်ားက လိုက္လံ တိုက္ခိုက္ရာ အဂၤလိပ္တုိ႔ဘက္မွ စစ္ဗုိလ္ တဦးႏွင့္ တပ္သား သံုးဦး က်ဆံုးခဲ့သည္။
သွ်န္းနီ ေတာ္လွန္ေရးတပ္မ်ား၏ တုုိက္ခုုိက္မႈ မ်ားသည္ တေန႔တစ္ျခား ပုုိမုုိ ျမင့္မားျပင္းထန္း လာခဲ့သည္။ ထုုိ႔ေၾကာင့္ အဂၤလိပ္တုုိ႔သည္ ဗုုိလ္မွဴးခ်ဳပ္ ေ၀ါ့စလီဦးေဆာင္ေသာ ေျခလ်င္တပ္၊ ျမင္းတပ္၊ အေျမာက္တပ္မ်ားပါ၀င္သည့္ အင္အား ၁၇၅၆ ေယာက္ရွိ တပ္ေပါင္းစုုႀကီးကုုိ ၀န္းသုုိနယ္သုုိ႔ ေစလႊတ္ရျပန္သည္။
အဂၤလိပ္တုုိ႔သည္ ထီးခ်ဳိင့္တြင္ ေရွ႕တန္းစစ္ ဌာခ်ဳပ္ျပဳလုုပ္ကာ ေျမာက္ဘက္မွ စစ္ေၾကာင္းတစ္ေၾကာင္း ခြဲ၍ ၀န္းသုုိနယ္ေျမကုုိ ၀င္ေရာက္ တုုိက္ခုုိက္ၾကသည္။ ၀န္းသုုိေစာ္ဘြား စ၀္ေအာင္ျမတ္ ေခါင္းေဆာင္ေသာ သွ်မ္းနီ၊ ျမန္မာ ေတာ္လွန္ေရးတပ္မ်ားသည္။ ရရာလူသူ လက္နက္စုုရုုံး၍ ၀န္းသုုိတပ္၊ မုုိးေကာင္းတပ္၊ ေကာင္လင္းတပ္၊ ေျမနီတပ္စသည့္ တပ္မ်ားျဖင့္ ခုုခံတုုိက္ခုုိက္ခဲ့ၾကသည္။
၀န္းသုုိေစာ္ဘြား အုုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္ပုုိင္ ၀န္းသုုိနယ္ေျမအတြင္း ျဖစ္ပြားေသာတုုိက္ပြဲမ်ားတြင္ အဂၤလိပ္ တုုိ႔ဘက္မွ ဗုုိလ္ႀကီးဟတ္ခ်င္ဆန္ အပါ၀င္ တပ္သား ၅၁ ေယာက္က်ဆုုံး၍ အမ်ားအျပား ဒဏ္ရာရရွိၾကသည္။
၁၈၈၉ ခုု၊ ေမလတြင္ ကခ်င္ေခါင္းေဆာင္တုုံဟုုံးဒူ၀ါ ႏွင့္ သွ်မ္းနီေခါင္းေဆာင္ ေစာရန္ပုုိင္၊ မုုိးလုုိင္ေစာ္ဘြား စ၀္ခမ္းလႈိင္တုုိ႔ ဦးေဆာင္ေသာ တုုိင္းသားေတာ္လွန္ေရးတပ္မ်ား မန္စီၿမိဳ႕ကုုိ စီးႏွင္းတုုိက္ခုုိက္ေနခ်ိန္ ဗန္ေမာ္ခရုုိင္ႏွင့္ မုုိးေကာင္းၿမိဳ႕ နယ္အတြင္းမွာလည္း သွ်မ္းနီေခါင္းေဆာင္ ဗုုိလ္ဖုုိးေစာ ဦးစီးေသာ သွ်မ္းနီႏွင့္ကခ်င္တုုိ႔ ပါ၀င္သည့္ တုုိင္းရင္းသားေတာ္လွန္တပ္သည္။
၁၈၈၇ ခုုႏွစ္ စက္တင္ဘာလ ၂ ရက္ေန႔တြင္ ဗုုိလ္ႀကီးထရီစေကာ့ ႏွင့္ ဗုုိလ္မွဴး အဒမ္ဆင္ တုုိ႔ကြပ္ကဲေသာ စစ္ေၾကာင္းသည္ မုုိးေကာင္းသုုိ႔ ခ်ီတက္လာရာ ဗုုိလ္ဖုုိးေစာ၏ သွ်မ္းနီေတာ္လွန္ေရး တပ္ႀကီးသည္။ မုုိးေကာင္းၿမိဳ႕အနီး ေညာင္ေျခေထာက္ရြာမွ ၀ုုိင္း၀န္းတုုိက္ခုုိက္ၾကသည္။ မုုိးေကာင္းမွ တဆင့္ မုုိးညွင္းသုုိ႔ ဆက္လက္ ခ်ီတက္ရာတြင္ အဂၤလိပ္ စစ္ေၾကာင္းကုုိ သွ်မ္းနီမ်ားက ခ်ဳံခုုိတုုိက္ခိုုက္ ခဲ့ၾကျပန္သည္။
ဗုုိလ္ဖုုိးေစာ၏ လက္ရုုံး ညီ၀မ္းကြဲေတာ္သူ ဗုုိလ္္ထီ ေခါင္းေဆာင္ေသာ အင္အား ၅၀၀ ေက်ာ္ရွိသည့္ သွ်မ္းနီ ေတာ္လွန္ေရးတပ္သည္ အဂၤလိပ္တုုိ႔ တပ္စြဲထားရာ မုုိးေကာင္းၿမိဳ႕ကုုိ ၀င္ေရာက္ ထုုိးစစ္ဆင္ ၾကျပန္သည္ ။ ၿမိဳ႕တြင္းတုုိက္ပြဲမ်ား ၁ ရက္ေက်ာ္မွ် ျပင္းထန္စြာ ျဖစ္ပြား ၿပီ အဂၤလိပ္ တုုိ႔ဘက္မွ တပ္သား ၂၃ ေယာက္ က်ဆုုံးကာ အမ်ားအျပား ဒဏ္ရာ ရရွိၾကေလသည္။ သွ်မ္းနီတပ္သား ၄၀ ေက်ာ္က်ဆုုံးသည္။
ျမစ္ႀကီးနားခရုုိင္တြင္ ဆမားဒ၀ါသည္ အဂၤလိပ္တပ္မ်ားကုုိတုုိက္ခုုိက္လ်က္ရွိရာ ဗုုိလ္ဖုုိးေစာ သွ်မ္းနီတပ္ ဗန္ေမာ္ခရုုိင္မွ ဆုုတ္ခြါ၍ ဆမားဒူ၀ါ ကခ်င္တပ္ႏွင့္ ပူးေပါင္းသည္။ ထုုိေနာက္နယ္ခ်ဲ႕ အဂၤလိပ္တုုိ႔အား ဆက္လက္ ဆန္႔က်င္တုုိက္ခုုိက္ ၾကျပန္သည္။
အဂၤလိပ္တုုိ႔ ကခ်င္ေခါင္းေဆာင္ ဆမားဒူ၀ါ ႏွင့္ သွ်မ္းနီေခါင္းေဆာင္ ဗုုိလ္ဖုုိးေစာ တုုိ႔အား လက္နက္ခ် ၀င္ေရာက္ရန္ ရာထူးျပ စကား ကမ္းလွမ္း ခဲ့ေသာလည္း မ်ဳိးခ်စ္တုုိင္းရင္းသား သူရဲေကာင္း ႀကီးမ်ားသည္ ခါးသီးစြာျငင္းပယ္ခဲ့ၾကေလသည္။
ျမန္မာဘုုရင္ကုုိ လြယ္လင့္တကူ ဖန္းဆီးေခၚေဆာင္သြားႏုုိင္ခဲ့ေသာ္လည္း သွ်မ္းနီႏွင့္ ကခ်င္းမ်ား ေနထုုိင္ၾကေသာ ေဒသကုုိ နယ္ခ်ဲ႕ အဂၤလိပ္တုုိ႔ ဆယ္ႏွစ္ေၾကာ္ ၾကာျမင္စြာ တုုိက္ခုုိက္ခဲ့ရေလသည္။
သွ်မ္းနီအမ်ဳိးသား စာေရးဆရာႀကီး နတ္ႏြယ္ေရး ျမန္မာျပည္ ေျမာက္ပိုင္း ႏွင့္ သွ်မ္းနီလူႀကီးသူမွမ်ား၏ မွတ္တမ္းမွတ္ရာမ်ားမွ မုုိးေကာင္းတုုိက္ပြဲအေၾကာင္း ဆက္လက္ေဖၚျပပါဦးမည္။
သွ်မ္းနီအမ်ဳိးသား ေစာရန္ပုုိင္၊ ေစာရန္ႏုုိင္ႏွင့္ ကခ်င္အမ်ဳိးသား ေခါင္းေဆာင္ တုုံဟုုံးဒူ၀ါ၊ မုုိးလုုိင္ေစာ္ဘြား စ၀္ခမ္းလႈိင္တုုိ႔ ေခါင္းေဆာင္ေသာ သွ်မ္းနီ၊ ကခ်င္၊ ျမန္မာတုုိ႔ပါ၀င္သည့္ ေတာ္လွန္ေရး တပ္မ်ားသည္ ဗန္ေမာ္ခရုုိင္မွ အဂၤလိပ္တုုိ႔ အားေတာ္လွန္ တုုိက္ခုုိက္ၾကသည္။
၁၈၈၉ ခုု၊ ေဖေဖၚ၀ါရီလ ၄ရက္ေန႔တြင္ မလင္းရြာ၌ သွ်မ္းနီ၊ ကခ်င္ေတာ္လွန္ေရး အင္အားစုု ႏွင့္ အဂၤလိပ္တုုိ႔ တုိက္ပြဲျဖစ္ရာ အဂၤလိပ္တုုိ႔ ဘက္မွ တပ္သား ၂ေယာက္က်ၿပီး ၁၀ ေယာက္ျပင္းထန္စြာ ဒဏ္ရာရွိ သြားၾကသည္။ အဂၤလိပ္တပ္မ်ား ဆုုတ္ခြြါသြားရာ ယင္းတုုိ႔ထံမွ လက္နက္ ရိကၡာ အေျမာက္အမ်ားကုုိ ေတာ္လွန္ေရး တပ္မ်ားက ရရွိလုုိက္ၾကသည္။
ေဖေဖၚ၀ါရီလ ရ ၇က္ေန႔ ၌ ဗိုုလ္ႀကီး စမစ္ ဦးစီးေသာ အေျမာက္တပ္၊ ေျခလ်င္တပ္အင္အား ၂၀၀ ေက်ာ္ပါသည့္ စစ္ေၾကာင္းသည္ မန္႔လင္ရြာကုုိ ထပ္မံ တုုိက္ခုုိက္ျပန္သည္။ ယင္းတုုိက္ပြဲတြင္ ဗုုိလ္စေတာ့ဒတ္ ႏွင့္တပ္သား ၄ ဦး က်ဆုုံးၿပီး တပ္သား ၁၇ ဦး ဒဏ္ရာရရွိကာ ဆုုတ္ခြါသြားၾကသည္။
ဒီဇင္ဘာ ၁၅ ရက္ေန႔တြင္ အဂၤလိပ္တုုိ႔သည္ တုုံဟုုံးဒူ၀ါ၊ ေစာရန္ပုုိင္ႏွင့္ စ၀္ခမ္းလႈိင္တုုိ႔ေခါင္းေဆာင္ တုုိက္ခုုိက္လ်က္ရွိေသာ နယ္ေျမသုုိ႔ စစ္ေၾကာင္း ၂ ေၾကာင္းျဖင့္ ထုုိးစစ္ဆင္ၾကျပန္သည္။ ယင္းစစ္ေၾကာင္းမ်ားတြင္ ဗုုိလ္မွဴး ဘလန္ဒယ္ ဦးေဆာင္ေသာ ဗန္ေမာ္ စစ္ေၾကာင္း၌ ေျမာက္တပ္ ေျခလ်က္တပ္ အင္အား ၅၀၀ ပါ၀င္၍ ဗုုိလ္မွဴး ဂရင္းေ၀း ဦးေဆာင္ေသာ မုုိးမိတ္ စစ္ေၾကာင္္း၌ အင္အား ၃၀၀ ပါ၀င္သည္။
လြယ္ဆုုိင္းသုုိ႔ မေရာက္မီ ၁ မုုိင္ခန္႔တြင္ အဂၤလိပ္တုုိ႔၏ မုုိးမိတ္စစ္ေၾကာင္းကုုိ ေတာ္လွန္ေရးတပ္မ်ားက ခ်ဳံခုုိတုုိက္ခိုုက္ရာ အဂၤလိပ္တုုိ႔ဘက္မွ အရာရွိ ၁ ဦး က်ဆုုံးၿပီး တပ္သား ၇ ဦး ဒဏ္ရာရရွိသြားသည္။
ဒီဇင္ဘာ ၂၇ ရက္တြင္ တုုံဟုုံးနယ္ေျမအတြင္း တုုိက္ပြဲ ဆက္လက္ျဖစ္ပြားၿပီး ႏွစ္ဘက္စလုုံး အမ်ားအျပား ထိခုုိက္ ဒဏ္ရာရရွိၾကသည္။
ထုုိအခ်ိန္က သွ်မ္းနီ၊ ကခ်င္ ေတာ္လွန္ေရး တပ္မ်ားသည္ အင္အား ၂၀၀၀ ေက်ာ္ျဖင့္ တစ္ႀကိမ္တည္းစုုစည္း တုုိက္ခုုိက္ၾကသျဖင့္ အဂၤလိပ္တုုိ႔ အလြယ္တကူ ႏွိမ္ႏွင္းႏုုိင္စြမ္းမရွိခဲ့ၾကေခ်။
ထုိတုိက္ပြဲမ်ားတြင္ က်ဆုံးေသာ အဂၤလိပ္နယ္ခ်ဲ႕ သမားမ်ား၏ စစ္သၤခ်ဳိင္းကုိ ဗန္ေမာ္ၿမိဳ႕ သံတဲအနီး၌ ေက်ာက္တုိင္ ကဗ်ည္းစာမ်ား ျပဳလုပ္ခဲ့သည္။
အပုုိင္း ၂ သုုိ႔ *"۩"*
ခ်စ္ေသာ စာဖတ္ပရိသတ္ႀကီးအား အစဥ္သျဖင့္ ေလးစားလွ်က္
