ေရွးလြန္ေလၿပီးေသာ အတိတ္ႏွစ္ေပါင္း (၂၅၀၀)ေက်ာ္၊ ဘီစီ(၅၄၄-၅၈၉)ခန္႕တြင္ ေဂါတမျမတ္စြာ ဘုရား သခင္သည္ အနာဂတ္ သာသနာေေတာ္ တြင္ျဖစ္ေပၚေတြ႔ၾကဳံမည့္ အေရး ေမ်ာ္ေတြးသိျမင္ေတာ္မႈသျဖင့္ အခါတစ္ပါးေသာ မဇိၥိိ်မေဒသမွ ညီေတာ္အာနႏၵာႏွင့္ တကြ ေကာင္းကင္ ခရီးျဖင့္ ေဒသစာရီၾကြခ်ီေတာ္္မႈရာ ယခုအင္းေတာ္ႀကီး ျဖစ္တည္သည့္ေဒသႏွင့္ ေရႊမဥၥဴ ဘုရားတည္ရွိ သည့္ ေနရာ၌ ေခတၱရပ္တန္႔ၿပီး နာဌာဂီရိ ေတာင္ (ဆင္ေခါင္းေတာင္)ထိပ္တြင္ ရပ္တန္႔ေတာ္မႈ၏။ ေနာင္ အခါ အနာဂတ္ကာလ၌ အင္းႀကီး ျဖစ္္တည္ လတၱံေသာ ေၾကာင္းခ်င္းရာႏွင့္ သာသနာေတာ္ထြန္းလင္း ေတာက္ပသည့္ ဗုဓျမတ္ဘုရား၏ ဓါတ္ေတာ္ ေမြေတာ ္မ်ား ကိန္းေအာင္း ေတာ္မႈရာေစတီေတာ္ ဘုရားတည္ရွိလတၱံ႔ေသာ ဗ်ာဒိတ္စကား မိန္႔ၾကားေတာ္မႈ ခဲ့ေလသည္။
မွတ္ခ်က္။ ။ဗ်ာဒိတ္ေတာ္ ေပးေတာ္မႈစဥ္ ရပ္တန္႔ေတာ္မႈရာေတာင္၏ အမည္ကုိေရွးသမုိင္း မႈမ်ားအရအမည္ ကြဲမ်ားရွိေသာ္လည္း နာဌာဂီရိ(ဆင္ေခါင္း) ေတာင္ ဟူ၍သာ အစဥ္အဆက္မွတ္သားရေပသည္။
သာသနာေတာ္သကၠရာဇ္ ၂၃၀-ခုႏွစ္တြင္ နဂါးအမ်ဳိး(၄)မ်ဳိး အက်ယ္(၁၁၂၄)မ်ဳိးအနက္ ဧရာပတၱနဂါး မ်ဳိးသားအဖ(၃)ဦးႏွင့္ နဂါးေပါင္း(၃၈၀၁၂)တုိ႕သည္ ေဘာဂ၀တီနဂါးျပည္မွ (အုိးသစ္၊ အိမ္သစ္၊ အင္းသစ္) ရွာရန္ ထြက္ခြာခဲ့ေလသည္၏။သကၠရာဇ္(၂၆၄)ခုႏွစ္တြင္ လူဦးေရကုိးသန္းရွိေသာ(ပစၥႏၱရဂႏၼာ)ဂုရုရာဇ္တုိင္းတြင္ အိမ္ေျခ တစ္ေသာင္း၊ ေက်ာင္းေပါင္းတစ္ေထာင္ရွိေသာ ဥတၱရဌာနီ၊ စည္းခမ္း(သွ်မ္းအေခၚၿမိဳ႕ကုိ တည္ေထာင္ေတာ္မူ၍) ေနာင္တြင္ ဥတၱရေစာျဖဴ (ထမံသီသွ်မ္းတစ္မ်ဳိး ေစာ၀္ေဆဖိတ္ က်ားျဖဴမင္း) စုိးစံအုပ္ခ်ဳပ္ေလသည္။(ဗုဒၵအယူ ေက်ာင္းခ်င္းမဟုတ္ ၀ါဒဘာသာစုံ ေက်ာင္းေပါင္း စုံျဖစ္ဖြယ္ရွိသည္။
သကၠရာဇ္ ၃၆၀-ခုႏွစ္၊ ဘီစီ(၁၈၄)တြင္ ေတာင္ေျမာက္အလ်ား(၈)တုိင္၊ အေရွ႕အေနာက္အနံ (၄)တုိင္ (ယခု အေခၚ တစ္တုိင္လွ်င္ႏွစ္မုိင္) က်ယ္၀န္းေသာအင္းႀကီးကုိ ေရနတ္နဂါးတုိ႕၏ဘုန္းတန္ခုိး ျဖင့္ ဖြဲ႕တည္ခဲ့ ေလသည္ဟူ၏။ထုိ႕ေၾကာင့္ ေဘာဂ၀တီနဂါးျပည္မွ နတ္နဂါးမ်ားလာေရာက္ၿပီး (အုိးသစ္ အိမ္သစ္)အင္းအုိင္ဖြဲ႕ တည္ခဲ့ၾကသည္ဆုိေသာ အခ်က္သည္ ေရွးအဆက္ဆက္ေသာ အင္းေတာ္ႀကီး သမုိင္းအရခုိင္လုံစြာ ေရးဆုိ တင္ျပ မွတ္တမ္းတင္ခ့ဲသည္။
ေဂါတမဘုရားရွင္ လက္ထက္တြင္ သုနာပရႏၱတုိင္းဟူ၍ ေခၚတြင္ေသာ တုိင္းႏုိင္ငံ၏ ေျမာက္ဘက္ေနာင္တြင္ ဂုရုရာဇ္တုိင္း ဥတၱရဌာနီ(စိမ့္)တုိင္းဟူ၍ အသီးသီးေခၚတြင္ခဲ့ေလသည္။ သာသနာသကၠရာဇ္ ၃၆၀-ခု(ဘီစီ-၁၈၄)တြင္ ဂုရုရာဇ္တုိင္း ဥတၱရဌာနီ စည္းခမ္းၿမိဳ႕ႀကီးကုိ (ထမံသီ) သွ်မ္းလူမ်ဳိး ဥတၱရေစာျဖဴမင္း တည္ေထာင္ ၿပီးသည္မွ ႏွစ္ေပါင္း၉၆ႏွစ္ ျပည့္ေျမာက္ ေသာႏွစ္ ေပတည္း။
ေလးမ်ဳိးေသာနဂါးတုိ႔တြင္ ဧရာပတၱ နဂါးမ်ဳိးျဖစ္ေသာ နဂါးမင္းသားသည္ ဥတၱရေစာျဖဴမင္း စုိးစံေသာ ဂုရုရာဇ္တုိင္း ဥတၱဌာနီ စည္းခမ္းၿမိဳ႕ႀကီးကုိအင္းဖြဲ႔ရန္ ေရႊတာင္နတ္မင္းႀကီး၏အမိန္႔ကုိရရွိ ေသာအခါ ေရနတ္ နဂါးမင္းသားက စဥ္းစားေတာ္မႈသည္မွာ ဤ ထမံသီ လူမ်ဳိးမ်ားေနထုိင္ေပ်ာ္ပါး ေသာၿမိဳ႕ကုိ ငါအင္းဖြဲ႔ လုိက္ေသာ္ တုိင္းေနျပည္သူလူတုိ႔ ေသေၾကပ်က္စီးၾကေတာ့မည္၊ ထုိသူတုိ႔ေသ ေၾကလ်င္ ငါ၌ ပါဏာတိပါတကံ ထုိက္၍အပါယ္ငရဲ၌ ဆင္းရဲႀကီးစြာ ခံစားရလိ္မ့္မည္ ဤေနရာကလြဲ လွ်င္လဲအျခား ေနရာကုိ ငါသေဘာမက် မႏွစ္သက္ခဲ့၊ ဟယ္ သုိ႔ေသာလည္း ဤတုိ္င္းသူျပည္သား လူအမ်ားတုိ႔သည္ တရားလည္းမကပ္ၾက၊ ကုိ္ယ္က်င့္ သီလမရွိၾက ငါးပါးသီလကုိ တစ္ပါးမွ် မတည္ ေအာင္ ကုိယ္က်င့္တရားမ်ား အလြန္ပ်က္ျပားၾကသည္၊ ေန႔စဥ္ ညတုိင္း ထုိင္းမႈိင္းေတြ ေ၀၍ ငါးပါးအာရုံ ကာမဂုဏ္ကုိ စုံစုံမက္မက္ ႏွစ္သက္ေပ်ာ္ပါးသူသာ မ်ားေလသည္၊ သုိ႔ျဖစ္သည္ေၾကာင့္ အလီလီ ေတြးဆ၍ ညသန္းေခါင္ရံ အခါ အာကာသ ေကာင္းကင္ယံတြင္ နတ္ျမင္းပ်ံစီးၿပီး ႀကီးစြာေသာ အသံျဖင့္ ေၾကြးေၾကာ ္ေလသည္မွာ ဤတုိင္းျပည္၌ေနထုိင္ၾကကုန္ေသာ အသင္မႏုႆလူသားတုိ႔သည္ ေရွ႕ ခုႏွစ္ရက္ တုိင္လ်င္ သင္တုိ႔တုိင္းျပည္ ေရျပင္အတိ အင္းႀကီးျဖစ္လိမ္႔မည္၊ ခုႏွစ္ရက္မတုိင္ခင္ အၾကားခရီးေ၀းစြာ ထြက္ခြာသြားၾကကုန္ေလာ့ အကယ္၍မသြားဘဲေနၾကလွ်င္ ေရမြန္းႏွစ္၍ ေသၾက ကုန္လတၱံ႔ဟု တစ္တုိင္း ျပည္လုံးၾကားေလာက္ေအာင္ သုံးႀကိမ္သုံးခါတုိင္တုိင္ ေၾကြးေၾကာ္ေလ၏ ဤသုိ႔ တစ္ျပည္လုံး ၾကားေလာက္ေအာင္ေၾကြးေၾကာ္ပါေသာ္လည္း တုိင္းသားျပည္သူမ်ား ဗုိလ္လူတုိ႔၏ မေကာင္းမႈ ကံစီမံဖန္တီးသျဖင့္ အသက္ႀကီးေသာ မုဆုိးမ အေဒၚအုိတစ္ေယာက္အျပင္ မည္သူမွ် မၾကားမသိၾကေခ်၊ နံနက္ မုိး လင္းေသာအခါ အေဒၚအုိုမုဆုိးမက တအိမ္တက္တအိမ္ဆင္းသြား ေရာက္ ေျပာၾကားေသာ္လည္း အယုံ တရားမရွိၾကဘဲ အီမုဆုိးမသည္ မလွေသာမ်က္နွာ မသာယာ ေသာ မ်က္ခြက္ျဖင့္ ငါတုိ႔အား လိမ္လည္လွည့္ျဖား မဟုတ္မမွန္ေသာ စကားကုိေျပာၾကားေလသည္၊ ငါတုိ႔ဘုိးဘြား မိဘကစ၍ ငါတုိ႔လက္ထက္ က်ေအာင္ ဤတုိင္း ျပည္နဂရတြင္ ထာ၀ရၾကာရွည္စြာ ေနထုိင္ခ့ဲ့ၾကသည္၊ ဘယ္အခါဘယ္ကာလမွ မၾကားစဘူးထူးဆန္းေသာ အီ စကားကုိ အေဒၚအုိမုဆုိးမ ေျပာၾကားသည္ ရူးခ်င္သလားမသိဟု လူစုၿပီးျပန္ေျပာဆဲေရး ဆုိလုိက္ၾကကုန္ သတည္း၊ အေဒၚအုိက ထုိထုိအိမ္ထက္သုိ႔ တက္၍ တဖန္ေ၀းရာသုိ႔ေရြ႕ေျပာင္း ထြက္ခြါသြားၾကရန္ သည္း ခံ၍ေျပာေသာ္လည္း မိမိအား အရူးအနွမ္းျဖစ္ေအာင္ မာန္ေထာင္ေဒါသ ေငါေငါထ၍ အိမ္ထက္မွ ေမာင္းႏွင္း ျခင္း ခံရေသာ ခုႏွစ္ရက္ေျမာက္ေသာေန႔၌ အေဒၚအုိသည္ ဤၿမိဳ႕ရြာရွိမိမိေဆြမ်ဳိးညာတိေျမး၊ ျမစ္မ်ားကုိအပါ ေခၚငင္၍ ေ၀းစြာေသာၿမိဳ႕ အေနာက္ဘက္တုိ႔ဘ ထြက္ေျပးၾကေလေသာ္ ေရနတ္ နဂါးရာဇာက ေတဇာကြန္႔ၿဖိဳး နတ္တုိ႔၏ တန္ခုိးအားျဖင့္ အမ်ဳိးမ်ဳိးေသာ မုိးလ္းႀကီးေလႀကီး ျမည္ဟီး ျပင္းခ်က္ လ်ပ္တထိန္ထိန္ အရွိန္ရဲရဲႏွင့္ ၀င္းနဲလွ်ပ္ကနဲ မုိးကလည္း သဲသဲမဲမဲရြာခ်ေလသည္။ ထုိအခါ မုဆုိးမသည္ ကုန္းေမာက္ေသလာ ယခုလြဲမြန္ ေက်းရြာ၏ ဒကိၡဏာေတာင္ဘက္ ယခု အဘယဂီရိေခၚ ေတာင္ကုန္းေပၚထက္သုိ႔ တက္ေျပး၍လာရင္း မိမိ ေနာက္ေၾကာ (အေရွ႕)ဘက္သုိ႕ ေမွ်ာ္ၾကည့္လုိက္လွ်င္ ထမံသီလူမ်ဳိး ဥတၱရေစာျဖဴမင္း၏ ဥတၱရဌာနီ စည္းခမ္းၿမိဳ႕ႀကီး သည္ ေရျပင္အတိအင္္းႀကီးျဖစ္၍ ေပ်ာက္ ဆုံးေနေလၿပီ ကုိေတြ႔ျမင္ရေလေတာ့သည္။ ယေန႔တုိင္ ထုိမဆုိမ ေနာက္ေၾကာဘက္သုိ႔ လွည့္ေမ်ာ္ၾကည့္ခဲ့ေသာေနရာကုိ လြဲမြန္ေတာင္ဟုေခၚသည္။ လြဲသည္သွ်မ္းလုိ ေတာင္ဟုအဓိပၸါယ္၍ မြန္သည္ ေမ်ာ္ သည္ဟုအဓိပၸါယ္ရပါသည္။
မုဆုိးမသည္ ဥတၱရ႒ာနီစည္ခမ္းၿမိဳ႕ တြင္ေမြးဖြား၍ အရြယ္ေရာက္ေသာအခါ သွ်မ္းကလိမ္း ခႏီးၱ (ထမံသီ) လူမ်ဳိးတစ္ေယာက္ႏွင့္ အိမ္ေထာင္က်ေလည္ လင္ေယာက်္ား ေနာက္သုိ႔ လုိက္ပါသြားၿပီးေနာက္ သမီး (မင္းအပ္) ကုိေမြးဖြားၿပီး လင္ေယာက်္ား ေသဆုံးေလသည္၊ သမီးမင္းအပ္လည္း အရြယ္ေရာက္လ်င္ အိမ္ေထာက္က်၍ သားကေလး (ေမာင္သာယ) ကုိေမြဖြားၿပီး လင္ေယာက်္ား ေသဆုံးေလသည္၊ မုဆုိးမသည္ ထုိၿမိဳ႕ ထုိရြာတြင္ ေဆြမ်ဳိးရင္းခ်ာ မရွိသျဖင့္ သမီးေျမးႏွစ္ေယာက္ႏွင့္ အတူ ဥတၱရ႒ာနီစည္ခမ္းၿမိဳ႕သုိ႔ ျပန္ေရာက္ၿပီး ႏွစ္ႏွစ္ အၾကာတြင္ ဥတၱရ႒ာနီစည္ခမ္းၿမိဳ႕ႀကီး အင္းျဖစ္ေလေတာ့သည္။
ယင္းထမံသီ မ်ဳိးဆက္မွ ဆင္းသက္ ေပါက္ဖြားလာေသာ လူမ်ဳိးမ်ားေနထုိင္သည့္ ထမံသီရြာသည္ ယေန႔တုိင္ ရွိေနပါေသးသည္။
ဥတၱရေစာျဖဴရဲ႕သား ေစာ၀္ေဆးဖိတ္ (က်ားျဖဴမင္း) မင္းသာသည္ အင္းႀကီးဖြဲ႔ေသာအခ်ိန္ မင္းညီးမင္းသား အခ်ဳိ႕ႏွင့္ ေတာကစားသြားေန၍ အင္းဖြဲ႔ရာေသဆုံးျခင္းမရွိပဲ က်န္ရစ္ခဲ့ေလသည္ ၎သည္ မုိင္းသုံေတာင္နားတြင္ က်င္လည္က်က္စားေနရင္ ေနာက္နန္းမြန္ႏွင္ ့ေတြဆုံေပါင္းဖက္၍ သားသုံးပါး ဖြားျမင္ ေလသည္။ (၁)ခြန္ရံ (သုိေကာ္ဘြား)၊ (၂)ခြန္ကံ (သုိငံဘြား)၊ (၃)ခြန္အြမ္ (သုိက်ည္ဘြား) တုိ႔ ျဖစ္ၾကေလသည္။
၎သားေတာ္သုံးပါး၏ ဘုိးေတာ္ျဖစ္ေသာ ရီႊရႊမ္နန္းၿမိဳ႕ေတာ္သခင္ ဥတည္မင္းမွ ေျမးေတာ္မ်ားအား လူသူလက္ အင္အားမ်ားေပး၍ တည္ေထာင္အုပ္ခ်ဳပ္ ေစခဲ့ေသာ နယ္ပယ္မ်ား နန္းၿမိဳ႕မ်ားျဖစ္သည့္ မုိးညွင္း၊ မုိးေကာင္း၊ မုိးမိတ္၊ ၿမိဳ႕မ်ားေပၚလါခဲ့ေပသည္။
အင္းေတာ္ႀကီး၏ အံ့ဘြယ္ကုိးပါး
အင္းေတာ္ႀကီးသည္ ျမန္မာျပည္တြင္ အႀကီးဆုံးအင္းျဖစ္သည္၊
(၁) အလ်ား ၈-တုိင္၊ အနံ ၄-တုိင္၊ က်ယ္၀န္းေသာေၾကာင့္တပါး၊
(၂) အေနာဒတၳအုိင္ကဲ့သုိ႔ အလြန္ ေရသန္႔ရွင္းေသာေၾကာင့္ တပါး၊
(၃) အလြန္က်ယ္၀န္းေသာ အင္းျဖစ္ေသာ္လည္း အင္းထဲတြင္ ဆုိး၀ါးေသာ မိေက်ာင္းစေသာ ငါးႀကီးတုိ႔ကုိ မဆုိး၀ါးရေအာင္ အင္းေတာ္ႀကီး အရွင္ ထိန္းသိမ္းျခင္းေၾကာင့္ အံ့ဘြယ္တပါး၊
(၄)-အင္းႀကီးထဲတြင္ မေတာ္တဆ လူတုိ႔က်ေသဆုံးရေသာ
လည္း အနာအဆာမရွိ ငါးႀကီးမ်ားလည္း အစားဘဲ ကမ္းစပ္ေရာက္ေအာင္ လူိင္းပုိတ္ခတ္တင္ေပးျခင္း၊
(၅- အင္းနားတြင္ ေရႊက်င္ေသာ္ ေရႊမ်ားရရွိျခင္း၊
(၆)-အမုိက္သရုိက္မ်ားကုိ အင္းထဲတြင္ မရွိရေအာင္ ေန႔စဥ္ညတုိင္း ကမ္းသုိ႔အေရာက္ လႈိုင္းပုတ္ခတ္တင္ေပးျခင္း၊
(ရ)-တစ္ႏွစ္ သုံးႀကိမ္က် သားမက္ေတာ္ နန္႔တိန္းအရွင္ႀကီးက ေယာကၡမေတာ္ အရွင္ႀကီးထံသုိ႔ ေရေျပာင္းျပန္ ဆန္တက္ကန္ေတာ့ျခင္း၊
(၈) -စစ္တုိက္ရာပါေခ်ာင္းမ်ားကုိ အင္းႀကီးထဲသုိ႔ သန္႔ရွင္းစြာ ၀င္ခြင့္ ျပဳျခင္း၊
(၉) -ႏွစ္စဥ္ႏွစ္တုိင္း တန္ေဆာင္မုန္း လကစ၍ ျပာသုိလ အထိအင္းထဲရွိငါးမ်ားကုိ အင္းေတာ္ႀကီး ေတာင္ပုိင္း အျခားအကြာ (၈)မုိင္ဘုရားႀကီးအထိ လြဲအိမ္ေတာင္ အရွင္ႀကီးက အင္းထဲရွိ ငါးမ်ားကုိေဆး
ခတ္သျဖင့္ ငါးမ်ားစြာေသျခင္း ဤသုိ႔ျဖင့္ အံ့ဘြယ္ ကုိးပါးတည္း၊
ဥတၱရေစာျဖဴမင္း၏ေပ်ာက္ဆုံးေနေသာ္ ေရႊၿမိဳ႕ေတာ္၏ တည္ေနရာသည္ ျပည္ေထာင္စု ျမန္မာႏုိင္ငံေတာ္ (ကမၻာ့)ေျမပုံအရ အေရွ႕ေလာင္ဂ်ီတြဒ္ (၉၆ံ ၂၃`ႏွင့္ ၉၇ံ)ၾကားတြင္လည္းေကာင္း၊ ေျမာက္လတၱီတြဒ္ (၂၅ံ ႏွင့္ ၂၆ံ)ၾကားတြင္လည္းေကာင္း၊ ျမန္မာႏုိင္ငံ(အထက္) ေျမာက္ပုိင္း(ကခ်င္ ျပည္နယ္ မုိးညွင္းၿမိဳ႕နယ္)တြင္ တည္ရွိ ေနသည္။ အင္းေတာ္ႀကီးအုိင္သည္ ေယဘုယ်ေခၚေ၀ၚအဆုိျပဳ ၾကသည့္အက်ယ္အ၀န္းပမာဏမွာ အလ်ား-၁၆မုိ္င္၊ အနံ-၈မုိင္ရွိသည္ဟုဆုိသည္ သုိ႔ရာတြင္ျမန္မာ့ စြယ္စုံက်မ္း၌ အႀကီးဆုံးေသာအင္းသည္ အလ်ား-၁၄မုိင္၊ အနံ-ရမုိင္ရွိေသာ အင္းသည္ မုိးေကာင္း ေခ်ာင္းဖ်ားခံရာ၌ရွိေပသည္ဟုဆုိေလသည္ မ်က္ေမွာက္ ကာလ အေတြးေခၚ ေျမာ္ျမင္ေရး(သမုိင္းေဗဒ ကုိဆန္႔က်င္၍) ယုတၱိေဗဒညာရွင္တခ်ဳိ႕ကဆိုေလသည္။ သမုိင္း ဆုိသည္ အျငင္းပြားမူလမ္းေၾကာင္းကုိ ျဖတ္သန္းလာ စၿမဲျဖစ္သည္။ ေျမဆီလြာျပတ္ေရႊ႕ျခင္းေၾကာင့္ ေသာ္ လည္းေကာင္း၊ သဘာ၀ ေတာေတာင္ေရေျမ တုိ႔၏ ျဖစ္ပ်က္ေျပာင္းလည္းျခင္း ျဖင့္ေသာ္လည္းေကာင္း မည္တို႔ ပင္ျဖစ္ေစကာမူ ထူးဆန္းအံ့ၾသဖြယ္ရာမ်ား ျဖင့္ျပည့္စုံေနေသာ အင္းႀကီး ထုိအင္းႀကီးသည္
အလယ္တြင္ ေရႊမဥၥဴ ေစတီေတာ္ (ေရလယ္ဘုရား) တည္ထား ကုိးကြယ္ၾကသည္။ ဤ ေရႊမဥၥဴ ေစတီေတာ္ (ေရလယ္ဘုရား) သည္ ဥတၱရ ေစာျဖဴမင္း၏ ေပ်ာက္ဆုံး ေနေသာ္ ေရႊၿမိဳ႕ေတာ္၏ တည္ေနရာ ျဖစ္သလုိ သွ်မ္းနီ လူမ်ဳိး “တုိင္းခမ္းတီး၊ တုိင္းလွ်ဲန္၊ တုိင္းကတူး၊ တုိင္းကနန္း တုိ႔၏ သမုိင္း၀င္ ထင္ေပၚ ေက်ာ္ေစာ တန္းခုိးႀကီး ေသာ ေစတီေတာ္ ဘုရားတဆူ ျဖစ္ေၾကာင္းသင္ျပလုိက္ရပါသည္။
**တေပါင္းလပြဲေတာ္ခါ ရႊမဥၥဴသုိ႔**
အင္းေရညိဳ ရစ္၀ုိင္းလုိ႔
တံတုိင္းက အျပာခံ
မားမတ္ေပ်ာ္စံ
ေရႊေပါင္းငယ္ရံ ၾကယ္ျခံတဲ့လ၀န္း
ပုထုိးေစတီဂူတုိ႔
ေရႊမဥၥဴကာရံကာညြတ္တယ္
လူလြတ္နတ္ကြ်န္း။
ျမဴမင္းလြင္ ေၾကြေလာင္းတဲ့
တေပါင္းလပြဲေတာ္ခါ
ေၾကြးေၾကာ္ၿခိမ့္ညာ
သဲခုံကသာ ေရျပာကေအး
အေမာေျပ တေထာက္နားလုိ႔
ဘုရားဆီ ရင္ျပင္ဆုိက္ေအာင္
လုိက္ခဲ့ပါ့ေလး
ကြ်န္းလယ္ေခါင္ ေသာင္ဦးက
ၾကာဖူးထြဋ္ သဲေသာင္ခုံျခည္းမီျပန္တုံ
လူမ်ဳိးကစုံ ခုိလူံသည့္ျပည့္ၾကမ္း
ေမာင္လဲသဒၵါေ၀၍ မယ္လဲသဒၵါေ၀၍
သည္အင္းေျမ ေငြေသာင္ျပန္႔မွာ ဖူးအ့ံမခန္း
ေရး (ဗန္းေမာ္ ညိဳႏြဲ႕)
ျမန္မာ့ စြယ္စုံက်မ္း၌ အႀကီးဆုံးေသာအင္းသည္ အလ်ား-၁၄မုိင္၊ အနံ-ရမုိင္ရွိေသာ အင္းသည္ မုိးေကာင္း ေခ်ာင္းဖ်ားခံရာ၌ရွိေပသည္ဟုဆုိေလသည္ မ်က္ေမွာက္ ကာလ အေတြးေခၚ ေျမာ္ျမင္ေရး(သမုိင္းေဗဒ ကုိဆန္႔က်င္၍) ယုတၱိေဗဒညာရွင္တခ်ဳိ႕ကဆိုေလသည္။ သမုိင္းဆုိသည္ အျငင္းပြားမူလမ္းေၾကာင္းကုိ ျဖတ္သန္းလာ စၿမဲျဖစ္သည္။ ေျမဆီလြာျပတ္ေရႊ႕ျခင္းေၾကာင့္ ေသာ္လည္းေကာင္း၊ သဘာ၀ေတာေတာင္ေရေျမ တုိ႔၏ ျဖစ္ပ်က္ေျပာင္းလည္းျခင္း ျဖင့္ေသာ္လည္းေကာင္း မည္တို႔ပင္ျဖစ္ေစကာမူ ထူးဆန္းအံ့ၾသဖြယ္ရာမ်ား ျဖင့္ျပည့္စုံေနေသာ အင္းႀကီး ထုိအင္းႀကီး၏အလယ္တြင္ ေရႊမဥၥဴေစတီေတာ္ (ေရလယ္ဘုရား) တည္ထားကုိးကြယ္ၾကသည္ ထင္ေပၚေက်ာ္ေစာ တန္းခုိးႀကီးေသာ ေစတီေတာ္ ဘုရားတဆူ ျဖစ္ေလသည္။ တခုျဖစ္ေၾကာင္းသင္ျပလုိက္ရပါသည္။ အင္းေတာ္ႀကီးအုိင္သည္၊မုိးေကာင္း ေခ်ာင္းဖ်ားခံရာ၌ ရွိေပသည္၊ အင္း(အုိင္) ေရျပင္သည္ စတုရန္းမုိင္ (၁၀၀)ခန္႔မွ်ရွိေလသည္ အင္၏ေဘးပတ္လည္ အေရွ႕ဖက္ တြင္ မုိးေကာင္းၿမိဳ႕နယ္ အထိ၊ အေရွ႕ေတာင္ဘက္တြင္ ဟုိပင္- မုိးညွင္း ကေက်ာ္ေတာင္ၾကားအထိေတာင္ဘက္ တြင္ စစ္ကုိင္းတုိင္း(ဟုံးမလင္းၿမိဳ႕နယ္) မံစီႀကီးအထိ အေနာက္ဘက္ေျမာက္ဘက္ တြင္ကာမုိင္းၿမိဳ႕နယ္ ထိ္ အက်ယ္၀န္း စတုရန္းမုိင္ ( )ခန္႔အ၀န္းတခုလုံးကုိ အင္းေတာ္ႀကီးေဒသဟူ၍ လည္းေကာင္း မုိးညွင္းၿမိဳ႕နယ္၏ နယ္ေျမအမွတ္ (၅)ေဒသဟူ၍လည္းေကာင္း အသိ အမွတ္ျပဳ ေခၚတြင္သည္။
ျပည္ေထာင္စု ျမန္မာႏုိုင္ငံေတာ္ အထက္ပုိင္း (ကခ်င္ျပည္နယ္ ေတာင္ပုိင္း)အလယ္ရုိးမ ေတာင္တန္း တြင္ ပါ၀င္ေသာ ေတာင္ကုန္း ေတာင္တန္းတုိ႔ျဖင့္ အင္းေတာႀကီး ေဒသကို၀န္းရံ ပတ္၀ုိင္းထားေလသည္၊ ျမင္မားမတ္ေစာက္ေသာ ေတာင္ကုန္း ေတာင္တန္းမ်ား တည္္ရွိ သည္အလယ္ရုိးမတစ္ေၾကာတြင္ အျမင့္ဆုံး ေဒသဟု ဆုိဘြယ္ျဖစ္သည္ ေရေခ်ာင္း စီးဆင္းရာေရလဲတုိ႔သည္၊ ေျမာက္ ဖက္သုိ႔ (ေျပာင္းျပန္) စီး ဆင္းသည္၊ အင္းေတာင္ ဖက္ရွိေသာ၊ ဆင္ေခါင္းေတာင္၊ ကန္႔လန္႔ကာ (ေလာ ခြန္း) ေတာင္တုိ႔မွ စီးဆင္းေသာ ေခ်ာင္းေရ သည္၊ေတာင္ဖက္ေမာ္ဟန္၊ မုိးညွင္း(နန္႔ရင္းေခ်ာင္း)သုိ႔ စီးဆင္း၍ ေျမာက္ဖက္၌အင္ေတာ္ႀကီး (အင္း)သုိ႔စီးဆင္း သည္၊ အင္းအေနာက္ဖက္ရွိေသာ နန္႔စတုံး (၁၂၂၆)ေတာင္ႏွင့္ ဒုတိယ ကမၻာစစ္ကာလမွယေန႔တုိင္ မွန္ျပ ေတာင္ဟူ၍ အမည္တြင္ခဲ့ေသာ (၁၇၇၈)ေတာင္တုိ႔မွ စီးဆင္းေသာ ေခ်ာင္းေရသည္အေနာက္ဖက္၌ အင္းေတာ္ႀကီး (အင္း) သုိ႔စီးဆင္း၏ အင္းေတာ္ႀကီး (အုိင္)မွ လည္းေလာင္း(ေခၚ) စည္ခမ္းေခ်ာင္းသည္ ေျမာက္ဖက္ ေျပာင္ျပန္) စီးဆင္း၍ မုိးေကာင္းၿမိဳ႕ အနီး မုိးေကာင္းေခ်ာင္း (နန္႔ ေကာင္း)ႏွင့္ ဆုံသည္၊ မုိးေကာင္း(နန္႔ေကာင္း)ေခ်ာင္းသည္ ဧရာ၀တီျမစ္သုိ႔စီးဆင္းသည္။
အင္းေတာ္ၾကီးအင္းေဘးပတ္လည္၌ “ေရွးႏွစ္”ရာစုု မ်ားစြာကတည္းက လူေန(ၿမိဳ႕ရြာ)မ်ား တည္ရွိ ျခင္း ထင္ရွားသည္၊ သာဓကအားျဖင့္ယခု မမုံကုိင္ရြာေတာင္ဘက္ရွိ ၿမိဳ႕ေဟာင္းကုန္းဆုိေသာအရပ္၌ အေရ တြက္မခန္႔မွန္းႏုိင္ေသာ ၿမိဳ႕ေဟာင္းတံတုိင္း ယေန႔ တုိင္တည္ရွိ၏မမုံကုိင္၊ မုိင္းေနာင္ၾကား ေမာ္ေတာ္ကားလမ္း ေဘးရွိေရွးေဟာင္းဘုရာေစတီပ်က္ တစ္စဆူသည္ သီရိဓမၼာေသာကမင္း တည္ေသာ ေစတီပ်က္ေတာ္ေပါင္း (၈၄၀၀)အနက္ တစ္ဆူအပါ၀င္(ခုိင္လုံေသာ သမုိင္းအေထာက္အထားမရွိေသာ) ျဖစ္သည္ဟု ေရွးဘုိး ေဘးဘီဘင္မ်ားအဆုိအရသိရ၏၊ ဤကဲ့သုိ႔ သမုိင္းအေထာက္ထား ကင္းမဲ့ေနေသာ ေစတီေတာ္ပ်က္မ်ား အင္းေဘးပတ္လည္၌ ၀မ္းနည္းဖြယ္ရာ အမ်ားအျပားေတြ႔ႏုိင္၏ အာေသာက မင္းသည္ အဘိသိတ္မခံမီ (၄) ႏွစ္ ဘိသိတ္ခံျပီး(၄)ႏွစ္ သာသနာသကၠရာဇ္ (၂၁၈)၊ ဘီစီ (၃၂၆) တြင္ ၈၄၀၀၀ ေသာ ၿမိဳ႕ႏုိင္ငံတုိ႔၌ ၉၆-ကုေဋေသာ အႆျပာ တုိ႔ျဖင့္ ေစတီေတာေက်ာင္းေတာ္မ်ား တည္ခဲ့သည္၊ ဤသည္ကား ၿမိဳ႕ေဟာင္းႏွင့္ ဆက္စပ္ေတြးေခၚႏုိင္ဖြယ္ ရွိေသား သာဓကတစ္ရပ္ တင္ျပျခင္းသာျဖစ္သည္၊ သုိ႔ရာ၌အင္းအုိင္ျဖစ္ေပၚလာသည္ ထက္ ေစာ၏။
ေအဒီ ၁၉ - ရာစု ကုန္းေဘာင္ (ျမန္မာ) မင္းမ်ားလက္ထက္ လူေနမႈမွတ္တမ္း တင္ရခ်ိန္၌ သွ်မ္းနီ (တုိင္းလ်ဲန္္) ကခ်င္ႏွင့္ ျမန္မာေသြးရင္းသားရင္္မ်ား(ေျမာက္မ်ားစြာ) တုိ႔ေနထုိင္ခဲ့ေလသည္၊ အခ်င္းခ်င္း ယုံၾကည္ ေလးစား ရင္းႏွီးခဲ့ၾက၏၊ ထုိစဥ္၌ အင္းေတာ္ႀကီး ေဒသသည္ မုိးေကာင္းၿမိဳ႕ စီရင္စု (ေစာ္ဘြား) လက္ေအာက္ခံတြင္ ေပါမုိင္းနယ္ (၄)နယ္ႏွင့္ (၂)႒ာနဟု နယ္နမိ္တ္ သတ္မွတ္ထားခဲ့ေလသည္။
ဤသုိ႔တြင္
၁။ မုိင္းပင္း (ကုမမုံ) ေပါမုိင္း
၂။ စည္းခမ္း (လြဲမြန္) ေပါမုိင္း
၃။ ငြန္းဇငး္ (နမ့္ေဖါင္းဇင္) ေပါမုိင္း
၄။ ေမာက္ေတာင္း (ဟဲပန္) ေပါမုိင္းႏွင့္ (၁)မျပင္တ႒ာန (၂)ေလာဆြန္ တစ္႒ာျဖစ္သည္၊ အခ်ဳပ္အားျဖင့္ (၄) ခရုိင္ (၆)႒ာန ဟူ၍နယ္အားျဖင့္ ခြဲျခားသတ္မွတ္ ေခၚဆုိခဲ့သည္။
ေပါမုိင္း။ ။ေပါမုိင္းဟူသည္ ရွမ္းဘာသာ အေခၚျဖစ္၏ ျမန္မာလုိ
ျပန္ေသာ ၿမိဳ႕ဘ (သူႀကီး) ဟူ၍ အဓိပၸါယ္ရ၏
အင္းေတာ္ႀကီးေဒသ လူေနမႈအစဥ္အလာႏွင့္ အုပ္ခ်ဳပ္မ သမုိင္းမွတ္တမ္းမ်ား တင္ရခ်ိန္၌ ေအဒီ(၂၀) ရာစုႏွစ္ မတုိင္မေရွးရာစု ႏုစ္ အတန္ၾကာ ကာလတြင္ သွ်မ္းနီ (တုိင္းလ်ဲန္) တုိ႔သည္ ေျမျပန္႔(အင္းေဘး ) ေဒသတြင္လည္းေကာင္း၊ ကခ်င္(ဂ်ိမ္းေဖါ)တုိ႔သည္ ေတာင္ေပၚ(ေတာင္တန္း) ေဒသတြင္ လည္းေကာင္း၊ အေျခခ်ေနထုိင္ခဲ့ေလ၏ သာဓကအားျဖင့္ ေရွးႏွစ္ေပါင္း ရာစုမ်ားစြာမွ အင္းေလး၌ေနလာခဲ့သည္ဆုိေသာ တံငါအဖုိးႀကီးတစ္ဦး၏ အမည္ကုိ သွ်မ္းတုိ႔က “ပူတြတ္လား” ဖုိးတြတ္လား ဟူ၍၎၊ အင္းေတာ္ႀကီး ေျမာက္ဖက္ တြင္ ျမင့္မားမတ္ေစာက္ေသာေတာင္တစ္လုံး၏ အမည္ကုိ ကခ်င္တုိ႔က “က၀ါပြန္” အေဖ ေတာင္ဟူ၍၎ ယေန႔တုိင္ အမည္တြင္ေခၚေ၀ၚ လ်က္ရွိေလသည္။
ေရွးယခင္က သွ်ွမ္းနီ(တုိင္းလ်ဲန္)တုိ႔၏ အေျခခ်ေနထုိင္ရာ ဤအင္းေတာ္ႀကီး ေဒသ၌ သွ်မ္း စာေပ က်မ္းဂန္မ်ား ထြန္းကာေပါက္ေျမာက္ခဲ့ရာတြင္ (ပုရပုိက္၊ ေပရြက္) ေပထက္အကၡရာ သွ်မ္းစာမ်ား ကုိယေန႔တုိင္ ေတြ႔ျမင္ႏုိင္ေသး၏ သုိ႔ရာတြင္ယေန႔ အခါ၌သွ်မ္းနီ (တုိင္းလ်ဲန္)စာေပ သင္ၾကားေလ့လာ တတ္ေျမာက္သူမရွိသေလာက္ ရွားပါးလွသည္ကုုိ သွ်မ္းနီေလာက၌ အထင္အရွားပင္ျဖစ္ေလသည္။
အင္းေတာ္ႀကီး အင္း (အုိင္) သည္ေယဘူယ်အားျဖင့္ အလ်ား (၁၆-မုိင္) အနံ(၈-မုိင္) မုိ္းေကာင္းေခ်ာင္း (နန္႔ေကာင္းေခ်ာင္း)ဖ်ားခံ ရာေဒသလည္းျဖစ္သည္။
စတုရန္းမုိင္-၁၀၀ခန္႔ရွိသည္ မုိးညွင္းၿမိဳ႕နယ္၏ အမွတ္(၅)ေဒသဟူ၍လည္းေကာင္း အသိမွတ္ျပဳ ေခၚတြင္ေလသည္။ (ေနလင္းအင္းေတာ္ႀကီး-အင္းေတာ္ႀကီးသမုိင္း မွတ္တုိင္မ်ားမွ ထုတ္ႏုတ္သင္ျပလုိက္ရပါသည္။)
ေရႊမဥဴေစတီေတာ္(ေရလယ္ဘုရား) တည္ေတာ္မႈျခင္း။ သဘာ၀ အေလွ်ာက္ျဖစ္တည္ ဖန္တီးထားေသာ သဲေသာင္ခုံ ေသာင္ျပင္ျဖစ္သည္။ ေျမာက္ဘက္ ေသာင္ျပင္ခုံသည္ အင္းစပ္မွ ရႊမဥဴ ေစတီေတာ္တည္ရွိရာထိ ရွည္လ်ားစြာ တည္ရွိေလသည္။ ္
ကမာၻ႕အႀကီးဆံုး ေရကန္ကေတာ ့ကက္စ္ပီယန္ ပင္လယ္ပဲျဖစ္ပါတယ္။ အီရန္နဲ႔ရုရွဓနသဟာယ ႏုိ္င္ငံႏွစ္ႏိုင္င ံၾကားမွာရွိပါတယ္။ ပင္လယ္လို႔ေခၚေပမယ္ သူက သမုဒၵရာ နဲ႔ဆက္စပ္မေနဘူး။ ဒါေပမယ့္ကုန္း တြင္းမွာတည္ရွိေနတဲ့ ဧရာမ ေရကန္ႀကီး ျဖစ္ပါတယ္။အနာဂတ္သွ်မ္းလူငယ္မ်ား မိမိအမ်ဳိး၊ ဘာသာ၊ သာသနာကုိ ကာကြယ္ ထိမ္းသိမ္းေစာင့္ေရွာက္ရင္ အခ်င္းခ်င္း ရုိင္းပင္ကူညီ လက္တြဲလုပ္ကုိင္ ႏုိင္ၾကပါေစ။
အင္းေတာ္ႀကီးအလွႏွင့္ (ေလါင္လုံစည္ခမ္း)(သုိ႔မဟုတ္)ေရႊမဥၥဴ ေရလယ္ဘုရာပြဲ
