တုိင္းလ်ဲန္(သွ်မ္းနီ) တုိင္းခႏၱီး တုိ႔ႏွင့္ တုိင္းကတူး (ကတူးသွ်မ္း) တုိင္းကနန္း (ကနန္းသွ်မ္း) တုိ႔သည္လည္း၊ ေမာသွ်မ္းမ်ား တုိင္းေန (အထက္သွ်မ္း) အုပ္စုႀကီးမွ သွ်မ္းမ်ားသာ ျဖစ္ပါသည္။ မုိးေကာင္း၊ မုိးညွင္း၊ ၀န္းသုိမွ အစ ကတူး၊ ကနန္း၊ တုိင္းလ်ဲန္(သွ်မ္းနီ) တုိင္းခႏၱီးသွ်မ္း တုိ႔၏ ဘုရင္ (စ၀္ဖွ) မ်ားအားလုံးသည္ (ဆုိ) မိသားစု၀င္ မင္းမ်ဳိးမ်ားသား ျဖစ္ၾကသည္။
ကတူး၊ ကနန္းသွ်မ္းမ်ားသည္ ျမန္မာျပည္ အထက္ပိုင္း မိုးေကာင္း၊ မိုးညွင္း၊ ဟိုပင္၊ နန္းမား၊ နန္းခြင္ ေမာ္လူး၊ ေမာ္ဟန္၊ ေဟာင္းပါး၊ လံုးခင္း၊ ဖားကန္႔၊ ေကာလင္း၊ ၀န္သို၊ ထီးခ်ိဳင့္၊ ပင္လည္ဘူး၊ အင္းေတာ္၊ ဗန္းေမာက္၊ ကသာ၊ စသည့္ေဒသမ်ားႏွင့္ ခ်င္းတြင္းျမစ္၀ွမ္းေဒသမ်ားတြင္ က်ယ္ျပန္႔စြာ ေနထိုင္ၾကသည္။ သွ်မ္းစကားကို ေျပာၾကဆဲျဖစ္ၿပီး၊ ယခုအခါတြင္ စကားေျပာ တိမ္ေကာစျပဳလာၿပီျဖစ္သည္။ ေတာေတာင္ေရေျမ အမ်ားစုမွာ သွ်မ္းနာမည္မ်ား ျဖစ္ေလ့ရိွၿပီး၊ ကာလေရြ႕ေလ်ာ၍ ျမန္မာသံေပါက္ေန ေသာေဒသမ်ား ျဖစ္သည္။ ထုိကတူး၊ ကနန္းသွ်မ္းမ်ားသည္ ျမန္မာလုိေျပာလွ်င္ အားညယ္ အားေမာင္ ေရာညယ္ တုိ႔ကုိ ထဲ့ေျပာေလ့ရွိသည္။
ယင္းေဒသ သွ်မ္းတို႔၏ ႐ိုးရာ အစားအစာမ်ားမွာ သွ်မ္းနီမ်ားနည္းတူ ေပါင္းတင္း၊ ေခါပုပ္၊ ငါးခ်ဥ္၊ ေညာင္ခ်ဥ္၊ မုန္႔ညင္းေပါင္း၊ မုန္ညင္းေလွာ္၊ မုန္႔ညင္းခ်ဥ္၊ ျမစ္ေရစိမ္၊ ျမစ္ခ်ဥ္၊ မႈိခ်ဥ္ စသည့္ ေဒသထြက္ အစား အစာမ်ားျဖစ္သည္။
ေရွးယခင္က သွ်မ္းမ်ားကုန္ေရာင္း ထြက္ၾကရာ အထက္ေစ်းတြင္ ေရာင္းေသာ အုပ္စုကုိ ကပ္ေန သွ်မ္းမ်ားအုပ္စု (ကပ္သည္ သွ်မ္းဘာသာ ေစ်း၊ (ေန)သည္ သွ်မ္းဘာသာ အေပၚ ဟုအဓိပၸါယ္ ရသည္) အေပၚေစ်းအုပ္စု ထ႔ုိေနာက္ ေအာက္ဖက္ ေစ်းတြင္ ေရာင္းေသာ အုပ္စုကုိ ကပ္တုိက္ သွ်မ္းမ်ားအုပ္စု (ကပ္သည္ သွ်မ္းဘာသာ ေစ်း၊ (တုိက္)သည္ သွ်မ္းဘာသာ ေအာက္ဟု အဓိပၸါယ္ ရသည္) ေအာက္ေစ်း အုပ္စု ေခၚတြင္လာခဲ့၏ ကပ္ေန၊ ကပ္တုိက္ ကုိ အျခားသူမ်ားက ေခၚဆုိရာတြင္ မပီသ၍ ကတူး၊ ကနန္း၊ ဟုေခၚဆုိလာခဲ့ျခင္းျဖစ္သည္။ ၎ ကတူး၊ ကနန္း သွ်မ္းမ်ားသည္ 1885- အဂၤလိပ္ စစ္တပ္မ်ား အထက္ျမန္မ်ားျပည္ သုိ႔ခ်ီတက္လာရာတြင္ ၀န္းသုိေစာ္ဘြား ဦးေအာင္ျမတ္ နွင့္ အတူထုိ ရြပ္ရြပ္ခၽြံခၽြံ တုိက္ပြဲ၀င္ခဲ့ေသာ သွ်မ္းမ်ားသာျဖစ္ ပါသည္။ ေကာလင္းတုိက္ပြဲ၊ ၁၂၅၂ ခုႏွစ္ တေပါင္းဆန္း (၁၄)ရက္ ေန႔တြင္ ေကာလင္း၌ တပ္စခန္းခ်လ်က္ရွိေသာ နယ္ခ်ဲ႕တုိ႕အား ၀င္ေရာက္တုိက္ခုိက္ရာ အဂၤလိပ္ဘက္မွ အမ်ားအျပာ က်ဆုံး၍ ေစာ္ဘြားႀကီးဘက္မွ ၆ေယာက္က်ဆုံးခဲ့ပါသည္။ ေမာ္လူး ကတူးကုိးရြာတုိက္ပြဲ၊ တြင္လည္း အဂၤလိပ္ဘက္မွ အမ်ားအျပား က်ဆုံးသည္ဟု သိရပါသည္။ ၎ေနာက္ ၁၂၅၂ ခုႏွစ္ တေပါင္းလျပည့္ေန႔ ေက်ာက္ၾကမ္းေတာင္၌ ဆက္လက္ျဖစ္ပြားရာ အဂၤလိပ္ဘက္မွ (၂၀) ေစာ္ဘြားဘက္မွ အေရးပါေသာ ဗုိလ္ေျမပုံ ဗုိလ္မဲတုိ႔ႏွင့္(၁၀)ပါ၀င္ က်ဆုံးပါသည္။ ဆက္လက္၍ ၀န္းသုိၿမိဳ႕ ေတာင္ဘက္၂မုိင္သာ ေ၀းသည့္ ႀကိဳင္းခြင္ရြာတုိက္ပြဲ တုိ႔သည္ အထင္ကရ တုိက္ပြဲမ်ားျဖစ္သည္။
၀န္းသုိေစာ္ဘြား ဦးေအာင္ျမတ္သည္ ၁၂၂၃ ခုႏွစ္ တပုိ႔တြဲလဆန္း (၁၁)ရက္ တနဂၤေႏြေန႔ ေန႔ တခ်က္တီ အခ်ိန္၌ ဘြားျမင္ခဲ့၍
(၁)အိမ္နိမ့္စံႏွစ္ -၂၀ ႏွစ္
(၂)ေစာဘြားအျဖစ္ - ၉ ႏွစ္
(၃)တရုက္ျပည္၌ - ၃၁ ႏွစ္
(၄)သွ်မ္းျပည္ ေတာင္ႀကီး၌ -၄၀ ႏွစ္ ႏွင့္ ဝန္းသို ေစာ္ဘြားႀကီး ဦးေအာင္ျမတ္သည္ ျမန္မာ သကၠရာဇ္ ၁၃၂၆ ခုႏွစ္၊ ျပာသိုလဆန္း ၃ ရက္ေန႔ (ခရစ္ ႏွစ္ ၁၉၆၅ ခုႏွစ္၊ ဇန္နဝါရီလ ၅ ရက္) ေန႔တြင္ ေတာင္ႀကီးၿမိဳ႕၌ အသက္ ၁ဝ၃ ႏွစ္တြင္ ကြယ္လြန္ အနိစၥေရာက္သည္။ ယင္းႏွစ္ ျပာသိုလဆန္း ၉ ရက္ေန႔တြင္ ေစာ္ဘြားႀကီး၏ ႐ုပ္ကလာပ္ကို ေတာင္ႀကီးၿမိဳ႕ ရပ္ေတာ္မူကုန္း ေျမာက္ဘက္ရွိ စီစဥ္ ေ႐ြးခ်ယ္ သတ္မွတ္ထားေသာ ေျမေနရာသို႔ ယူေဆာင္ကာ ေရွးထံုးစဥ္လာ အတိုင္း ဂူသြင္း သၿဂဳႋဳဟ္ၾကသည္။ ၎ ကတူး၊ ကနန္းသွ်မ္းမ်ားသည္ ေရွးပေ၀သဏီထဲမွ ျမန္မာႏုိင္ငံ ျဖစ္ေပၚေရးအတြင္ ပါ၀င္ခဲ့ေသာ သွ်မ္းမ်ားသာျဖစ္သည္။
ခ်စ္ေသာ စာဖတ္ပရိသတ္ႀကီးအား အစဥ္သျဖင့္ ေလးစားလွ်က္
.gif)
