မြန္ဂုိလြိဳက္ အႏြယ္၀င္ ျဖစ္ေသာ Tai (ေခၚ)သွ်မ္း မ်ဳိးႏြယ္ စုႀကီးသည္ အာရွတုိက္ အေနာက္ပုိင္း အလယ္ပုိင္း တြင္ ေပါက္ဖြားၿပီး ယခု တရုတ္ျပည္ ျပည္မ တြင္းသုိ႔ ၀င္ေရာက္ကာ အေျခခ် ေနထုိင္ ခဲ့ၾကသည္။ ထုိမွ အာရွတုိက္ ေရွ႕ေတာင္ ေဒသ အႏွံ႔အျပားသုိ႔ ပ်ံႏွံ႔လာ ခဲ့သည္။
တရုတ္တုိ႔၏ (TS'U) ဇူ လက္နက္ ႏုိင္ငံေတာ္ႏွင့္(TS'-in ) ဇင္ ေခတ္ေလါက္ကပင္ တရုတ္ျပည္ အႏွံ႔အျပား၌ Tai(ေခၚ)သွ်မ္း မ်ဳိးႏြယ္စုမ်ား ေနထုိင္ၾကၿပီး ျဖစ္သည္။
ထုိေခတ္က ဇူ တုိ႔ေျပာဆုိေသာ ဘာသာစကားသည္ Tai (ေခၚ)သွ်မ္း တုိ႔၏ ေျပာဆုိေသာ ဘာသာစကားႏွင့္ အတူတူပင္ ျဖစ္ခဲ့သည္။
ခရစ္မေပၚမီ ကာလကပင္ တရုတ္ႏွင့္ Tai (ေခၚ) သွ်မ္းတုိ႔သည္ တန္းခုိးအာဏာ ၿပိဳင္ဆိုင္မႈ စစ္ပြဲႀကီးမ်ား အဆက္မျပတ္ ဆင္ႏြဲခဲ့ၾကသည္။ ဦးစြာေရာက္ႏွင့္ၿပီး ျဖစ္ေသာ တုိင္း (ေခၚ)သွ်မ္းတုိ႔၏ အေျခခ်ရာ နယ္ေျမအတြင္း တရုတ္တုိ႔ ၀င္ေရာက္လာျခင္း ေၾကာင့္ျဖစ္သည္။ ေနာက္ဆုံးတြင္ Tai (ေခၚ)သွ်မ္းတုိ႔သည္ တရုတ္ျပည္မတြင္း၌ ဇူ၀္၊ ပံ႔၊ ပါ၊ လန္႔၊ နန္ေခ်ာင္၊ မုိ္င္းေမာ၊ ဆယ္လန္႔၊ ဆင္းန္၀ီ စေသာ လက္နက္ႏုိင္ငံမ်ား ထူေထာင္ခဲ့ ၾကသည္။
ထုိေခတ္ ကာလမ်ားက တရုတ္ျပည္အတြင္း Tai (ေခၚ) သွ်မ္းတုိ႔ အေျခခ်ေနထုိင္ ခဲ့ေသာေဒသ မ်ားမွာ ေအာက္ပါအတုိင္း ျဖစ္သည္။
ကြမ္စီျပည္နယ္ေဒသ၊
ေကြ႔ေခ်ာင္ အေရွ႕ေတာင္ေဒသ၊
ရွန္စီျပည္နယ္ေဒသ၊
ဟူေပ ျပည္နယ္ေဒသ၊
အန္ေဟြျပည္နယ္ေဒသ၊
ဟုိနန္ျပည္နယ္ေဒသ၊
ကြမ္တုံျပည္နယ္ေဒသ၊
စီကုိင္ေတာင္ၾကားေဒသ၊
စီခၽြမ္ျပည္နယ္ေဒသ၊
ယူနန္ျပည္နယ္ေဒသ၊
ကြမ္နန္ေဒသ တုိ႔ျဖစ္ၾကသည္။
အာရွ အေရွ႕ေတာင္ပုိင္း၌လည္း ေနထုိင္ခဲ့ေသာ ေနရာမ်ားကုိလည္း ေအာက္ပါအတုိင္း ေတြ႔ရွိရပါသည္။ ဟုိင္နန္ကၽြန္း၊ တုံကင္အထက္ပုိင္း၊ ေလာျပည္၊ ယုိးဒယားျပည္၊ အာသံျပည္၊ မဏိပူရျပည္၊ ကေမၺာဒီးယားျပည္၊ အထက္ျမန္မာျပည္၊ ေအာက္ျမန္မာျပည္၊ အေရွ႕ပုိင္းျမန္ျပည္ တုိ႔ျဖစ္ၾကသည္။
ဤသုိ႔Tai (ေခၚ)သွ်မ္းတုိ႔သည္ လမ္းေၾကာင္း အသြယ္သြယ္မွ ဆင္းသက္လာၾကၿပီး ျမန္မာျပည္တြင္း၌လည္း ခ်င္းတြင္းျမစ္ အထက္ပုိင္းေဒသ၊ ဥယုျမစ္၀ွမ္းႏွင့္ ကေဘာ္ခ်ဳိင့္၀ွမ္းအပါ၀င္ သလၴာ၀တီ အေနာက္ဖက္ေဒသ၊ ဟူေကာင္းခ်ဳိင္း၀ွမ္း၊ ပူတာအုိ လြင္ျပင္ အပါ၀င္ အေနာက္ေျမာက္ဖက္ေဒသ၊ ဧရာ၀တီ ျမစ္၀ွမ္း အထက္ပုိင္းေဒသ၊ တာပိန္ ေရႊလီျမစ္၀ွမ္းေဒသ၊ အသီးသီးတုိ႔တြင္ သွ်မ္းတုိ႔ အေျခခ် ေနထုိင္ရာ ေဒသျဖစ္ တည္ရွိေနေတာ့သည္။
ေယဘုယ်အားျဖင့္ ဆုိေသာ္ အေရွ႕ဖက္သွ်မ္းျပည္နယ္မွ လြဲ၍ ျမန္မာျပည္ ေျမာက္ပုိင္းေဒသ တစ္ခုလုံး နီးပါးသည္ သွ်မ္းတိုိ႔ အေျခခ်ရာ ျဖစ္ခဲ့သည္ဟု ဆုိႏုိင္ေပသည္။
“သွ်မ္း”ဟူေသာေ၀ါဟာရ ကုိစမၸါၿမိဳ႕ေဟာင္း (ထုိင္းႏုိင္ငံ) တြင္း AD 1052- ခုႏွစ္က တူးေဖာ္ ရရွိေသာ ေက်ာက္စာ၌ အထင္ရွား ေတြ႕ရွိရသည္။ သကၠတဘာသာ စကားျဖစ္ ၍ “အျဖဴ ၊ ျဖဴစင္ျခင္း ဟုအဓိပၸာယ္ရသည္။
ဆရာ့စေတာ့၏ The Burma ဟူေသာစာအုပ္တြင္ သွ်မ္းတုိ႔ခရစ္မေပၚမီ ႏွစ္ေပါင္း (၁၀၀)ခန္႔ကတည္းက ၀င္ေရာက္ေနထုိင္ၿပီး ျဖစ္သည္ဟု ေဖာ္ျပထားသည္။ ကာနယ္ရီဂ်ီႏုိ ကလည္း ေမာသွ်မ္းတိုိ႔သည္ BC 400 ေလာက္ကပင္ ေရႊလီျမစ္၀ွမ္း ေနထုိင္ေနၾကၿပီးျဖစ္ ေၾကာင္းေဖာ္ျပ ေရးသားထားသည္။
မုိးမိတ္ ရာဇ၀င္ေတာ္ႀကီး ၏ စာမ်က္ႏွာ (၆၅)တြင္း သွ်မ္းတုိ႔သည္ယခု ယူနန္ေဒသ၌ နန္ခ်ဳိ ေမာသွွ်မ္းႏုိင္ငံေတာ္ အထင္အရွား မရွိေသးမီကပင္ တာပိန္၊ ေရႊလီျမစ္၀ွမ္းတစ္ ေလွ်ာက္၌ အေျခခ် ေနထုိင္ၿပီး ျဖစ္ေၾကာင္း ေဖာ္ျပထားသည္။
ကုန္းေဘာင္ ရာဇ၀င္ အရ ေရႊလီျမစ္အထက္၊ လက္ယာဘက္ကမ္းရွိ (မႈ- အန္- ေမာ) မုိင္းေမာ၀္ နယ္တြင္ ထီးနန္းစုိးစံေသာ ေစာ္ဘြားမ်ားမွစ၍ သွ်မ္းျပည္ေထာင္စုမ်ားပ်ံ႕ ပြားခဲ့သည္။ ထုိျပည္ေထာင္စု အားလုံးကုိ မုိင္းေမ၀္ ျပည္ေထာင္စု ေခၚတြင္သည္ဟု သိရသည။္
ေမဂ်ာေဒးဗစ္ ေရးသားေသာ ယူနန္ျပည္စာအုပ္တြင္ ယူနန္သည္ သွ်မ္းေ၀ါဟာရ ျဖစ္ေၾကာင္း ယူနန္-ေနထုိင္သည္၊ နမ္-မ်ားျပားျခင္း။ ထုိ႔ေၾကာင္ ့ယူနန္မ်ားျပား က်ယ္ျပန္႔စြာေနထုိင္ေသာ လူမ်ဳိးတုိ႔ေနရာ၊ ျပည္ျဖစ္ေၾကာင္း ေဖာ္ျပထားသည္။ ထုိ႔အျပင္ ထုိလူမ်ဳိးတုိ႔သည္ အေနာက္ဖက္ အာသံသုိ႔တုိင္ေအာင္ ပ်ံ႕ႏွံ႔ေနထုိင္ခဲ့ဲၾကေၾကာင္း (၁၃)ရာစုတြင္ အာသံကုုိ သိမ္းပုိက္ၿပီး အာဟုမၼမင္းဆက္ ကုိတည္ေထာင္ခဲ့ေၾကာင္း အာဟုမၼပူရံဂ်ီေခၚ အဟုမၼသမုိင္း တြင္ေရးသားထားသည္။
ၿဗိတိန္ရွိ အာရွတုိက္ဆုိင္ရာ အဖြဲ႕၀င္ ဒဗလ်ဴေတာ့ကရိန္း က(၁၉၀၅)ခုႏွစ္တြင္ The Shan ဟူေသာ သွ်မ္းလူမ်ဳိးမ်ား သမုိင္းစာအုပ္ကုိ ရန္ကုန္ၿမိဳ႕၌ထုတ္ေ၀ခဲ့သည္။ ထုိစာ အုပ္တြင္ သွ်မ္းလူမ်ဳိးတုိ႔သည္ သွ်မ္းျပည္နယ္တြင္ သာမက ဗမာျပည္ တစ္၀ွမ္းလုံးတြင္ ပ်ံ႕ႏွံ႔ေနထုိင္သည္။ အထက္ပုိင္း ဟူးေကာင္း ေျမျပန္႔ေဒသႏွင့္ ခႏၲီးလုံမွစ၍ ေအာက္ဖက္ ၿမိတ္ အထိ သွ်မ္းလူမ်ဳိးမ်ားကုိ ေတြ႔ရသည္။ အထူသျဖင့္ ျမန္မာျပည္ေျမာက္ပုိင္း ခ်င္းတြင္းႏွင့္ ဧရာ၀တီျမစ္၀ွမ္းတစ္ေလွ်ာက္ အင္းေျမႏွင့္ ျမစ္ႏွစ္မႊာအၾကား မူျမစ္၀ွမ္းအထိ တစ္ဆက္တည္း ေတြ႔ရသည္။ ဗမာျပည္ ေအာက္ပုိင္းေဒသ သထုံ၊ ရန္ကုန္၊ ေတာင္ငူ၊ ပ်ဥ္းမနားအခ်ဳိ႕ ေဒသမ်ားတြင္ အစုအေ၀းျဖင့္ ေနထုိင္ၾကသည္။
ျမန္မာ့စြယ္စုံက်မ္း အတြဲ(၂)တြင္ စကုေဒသသည္ AD 1120 မွစ၍ ခႏၲီးသွ်မ္းတုိ႔ ေနထုိင္ရာေဒသ ျဖစ္ေၾကာင္း ေဖာ္ျပထားသည္။
ေဒါက္တာသန္းထြန္း၏ ေခတ္ေဟာင္းျမန္မာ့ ရာဇ၀င္တြင္ ပုဂံေက်ာက္စာမ်ား၌ “ခႏၲီး”ဟူေသာ ေ၀ါဟာရကုိ အႀကိမ္ (၂၀)ထက္မနည္း ေတြ႕ရွိရေၾကာင္း ေဖာ္ျပထားသည္၊
ျမန္မာအစ -တေကာင္းက ဟုဆုိရာ၌ တေကာင္းသည္ သွ်မ္းဘာသာစကားျဖစ္သည္။ တာ-ဆိပ္ကမ္း ၊ ေကာင္း - အစုအပုံ ျဖစ္၍ “စုပုံသည္” ဟုအဓိပၸာယ္ရွိသည္။ ဧရာ၀တီျမစ္သုိ႔ ေရာက္ရွိဆင္းသက္ၿပီး “အစုလုက္အပုံလုိက္ ေနထုိင္ရာဆိပ္ကမ္း” ဟု ဆုိလု္ိရင္းျဖစ္သည္။
..တေကာင္းသည္ သွ်မ္းတုိ႔မွည့္ေခၚခဲ့ေသာ အမည္၊ သွ်မ္းတိုိ႔စတင္ ေနထုိင္ခဲ့ၿပီး သွ်မ္းတုိ႔ တည္ခဲ့ေသာ ၿမိဳ႕ျဖစ္သည္။ တေကာင္သုိ႔ “သာကီ၀င္မင္းမ်ဳိး အဘိရာဇာ မေရာက္မီကပင္ သွ်မ္းတုိ႔ေရာက္ရွိ ေနထုိင္ၿပီးျဖစ္သည္။
ဟူးေကာင္းလြင္ျပင္ ေဒသသည္ -ပတ္ကြိဳင္ေတာင္တန္းႀကီးႏွင့္ ရုိးမ ေတာင္တန္းမ်ား ၀န္းရံလ်က္ ရွိိသည္။ ေျမာက္ဘက္တြင္ တိဘက္၊ အေရွ႕ဘက္တြင္ နန္ေခ်ာင္ႏုိင္ငံ၊ အေနာက္ဘက္တြင္ မာဂဓေသဒတုိ႔ ေပါက္ေရာက္ႏုိင္သည္။ ေခၚသလႅာ၀တီျမစ္ႏွင့္ ေခၚ ဧရာ၀တီ ျမစ္ဖ်ားခံရာ ေနရာ လည္းျဖစ္သည္။
AD -9 ရာစုတြင္ ဟူးေကာင္းလြင္ျပင္၌ မုံးေနသွ်မ္း မ်ားေရာက္ရွိေန ၾကၿပီးျဖစ္သည္ ဟုမွတ္တမ္း မ်ား၌ ေဖာ္ျပသည္။ သွ်မ္းတုိ႔သည္ ခရစ္မေပၚမီကပင္ ေ၀သာလီ၊ ဆာဒီယ၊ တိဘက္သုိ႔ ေရာက္ၿပီးျဖစ္သျဖင့္ ထုိကာလႏွင့္ တစ္ခ်ိန္တည္း ၌ပင္ ဟူးေကာင္း ျပင္လြင္သုိ႔ ေရာက္ရွိ လာၾကေပသည္။
AD-13ရာစုတြင္ မုံးေစခြန္ သွ်မ္းမ်ား ေရာက္ရွိလာၿပီး မုံးေန သွ်မ္းမ်ားႏွင့္ ေပါင္းမိကာ ခႏၲီးသွ်မ္းေခၚ ခႏၲီးေဒသေနသွ်မ္း ျဖစ္လာသည္ဟု မွတ္တမ္းမ်ားက ဆုိသည္။
ဟူးေကာင္း လြင္ျပင္ ေဒသမွ ထြက္ခြာ ခဲ့ၾကၿပီး အခ်ဳိ႕မွာ လတၱီတြဒ္ ၂၆ ံ ၃၆” ႏွင့္ ေလာင္ဂ်ီတြဒ္ ၉၆ ံ ၃၀” ၾကား၊ ဟူးေကာင္း ေတာင္ၾကားရွိ နိမ္ျပင္(Neng Pyin ) ေဒသတြင္ က်န္ရစ္ခဲ့သူ မ်ားလည္းရွိသည္။ အခ်ဳိ႕မွာ ေတာင္ဘက္ ပယင္းတြင္းရွိရာ သုိ႔ေရာက္ရွိၿပီး၊ အခ်ဳိ႕မွာ ကင္းေတာ္၊ တာရုိး ႏွင့္ ခႏၲီး (ယခု ခႏၲီး)သုိ႔ ေရာက္ရွိသြားၾကသည္။
ဟူးေကာင္းလြင္ျပင္ရွိ သွ်မ္းႏုိင္ငံေတာ္ႀကီးသည္ AD -649 တြင္ အေရွ႕ဘက္ နန္ခ်ဳိသွ်မ္း ႏုိင္ငံေတာ္ႀကီး၏ သွ်မ္းျပည္ေထာင္စု (၉)ခုတြင္ပါ၀င္ခဲ့သည္ နန္ခ်ဳိ ဧရာဇ္ ခြန္လူဖုန္း (AD -753 – 763 )သည္ တုိင္းခမ္းလွည့္လည္ရင္း ဟူးေကာင္းလြင္ျပင္သုိ႔ ေရာက္ရွိစဥ္ပ ဆား၊ ေရႊ၊ ပယင္း၊ ေက်ာက္စိမ္းရတနာမ်ား ထြက္ရွိသည့္ ခႏၲီးေဒသကုိ ႏုိင္ငံ ေတာ္ဘ႑ာေျမအျဖစ္ ေစာင့္ေရွာက္ရန္ ပူတာအုိ တြင္တ AD -စခန္းခ်၍ စီစဥ္ခဲ့သည္။
AD -1311မုိင္းေမာ၀္ ေခတ္တြင္လည္း မုိင္းေမာ၀္ သွ်မ္းျပည္ေထာင္စု ဧကရာဇ္ ႏုိင္ငံေတာ္ႀကီး တြင္ ပါ၀င္ခဲ့သည္။ မုိးေကာင္း (Mo Gaung ) မုိးညွင္း(Mo Hnyin) တုိ႔မွတဆင့္ အခြန္ ဘ႑ာဆက္ ႏုိင္ငံတစ္ခု အျဖစ္ အုပ္ခ်ဳပ္ခဲ့သည္။ တုိင္းခႏၲီး၊ တုိင္းလွ်ဲန္(သွ်မ္းနီ) တုိ႔သည္ မိမိ၏ ဘုရင္(စ၀္ဖွလုံ) မ်ားျဖင့္ ျပည့္စုံ ခုိင္မာေသာ သွ်မ္းလူမ်ဳိးမ်ားအျဖစ္ အရွည္သျဖင့္ ရပ္တည္ခဲ့ပါသည္။
တုိင္းခႏၲီး၊ တုိင္လွ်ဲန္ တုိ႔သည္ နန္ခ်ဳိဟုေခၚေသာ ရွမ္းဧကရာဇ္ႏုိင္ငံႀကီးမွ ရွစ္ရာစု၀န္းက်င္က ယခုေနထုိင္ရာ ေဒသသုိ႔ နန္ခ်ဳိမွ ထပ္မံအင္အားျဖည့္ ေရာက္ရွိျခင္းျဖစ္သည္။ နန္ခ်ဳိ သွ်မ္းဧကရာဇ္ ႏုိင္ငံေတာ္ႀကီးသည္ ယခုအာသံေခၚ အဟြမ္ႏုိင္ငံထိ ေရာက္ေအာင္ က်ယ္ျပန္႔ ႀကီးမားခဲ့သည္။ Dorathy Woodman, Trager, တုိ႔၏မွတ္တမ္း စာအုပ္အရလည္းေကာင္း၊ တရုတ္မွတ္တမ္း၊ သွ်မ္းမွတ္တမ္း (မြန္ဂုိမင္းမွတ္တမ္း) အရလည္းေကာင္း၊ နန္ခ်ဳိ သွ်မ္း အင္ပါရာႀကီးသည္ ေလာႏိုင္ငံ၊ ခ်ိမ္းမုိင္၊ ေမာ္လၿမိဳင္၊ ဧရာ၀တီ၊ အာသံ၊ ဟူးေကာင္းေဒသ တုိ႔ကုိ စုစည္းေပါင္းစပ္၍ အုပ္ခ်ဳပ္ခဲ့သည္ဟု မွတ္တမ္းပါရွိသည္။
နန္ခ်ဳိ အာသံ (အဟုံမ္) ကုိသြားေရာက္ သိမ္းစဥ္က လမ္းတေလွ်ာက္ရွိ ဆုိ (-က်ား) မင္းမ်ဳိး မင္ႏြယ္စုမ်ားသည္ အုပ္ခ်ဳပ္သူမ်ားအျဖစ္ ထားရစ္ခဲ့ေသာ၊ စစ္တပ္အုပ္စုအပါ၀င္ျဖစ္ ေသာ သွ်မ္းလူမ်ဳိးမ်ား ျဖစ္ပါသည္။ သွ်မ္းမင္း ေနထုိင္ရာ ေဒသတုိင္း၌ လယ္ယာျဖင့္ အလုပ္ေၾကြး ျပဳေသာ စုိက္ပ်ဳိးေရးအဖြဲ႕ အစည္းပါစျမဲျဖစ္ပါသည္။ ယေန႔ထိ အာသံ၌ သွ်မ္းလူ မ်ဳိးမ်ားစြာရွိေနပါသည္။ မ်က္ႏွာသည္ သွ်မ္းမ်က္ႏွာ၊ ေသြးသည္ သွ်မ္းေသြးျဖစ္ၿပီး၊ နာမည္မွာမႈ ပါဠိနာမည္မ်ား (ကုလားနာမည္မ်ား) ျဖစ္ေနၾကပါသည္။ သုူတုိ႔ကုိယ္သူတုိ႔ သွ်မ္းေတြမွန္းသိေနဆဲ အသိအမွတ္ ျပဳေနဆဲျဖစ္ပါသည္။
ရာဇ၀င္မွတ္တမ္းမ်ား၌ ေတြ႕ရေသာ သုိဟန္ဘြားမင္းေစာ(ဆုိခန္ဖွ) သည္္တစ္ ဦးတည္း မဟုတ္ဘဲ နာမည္တူမ်ား (ဆုိမိသားစုမင္းမ်ဳိးႏြယ္စု၀င္မ်ား) ျဖစ္ၾကၿပီး၊ သကၠရာဇ္ကာလအားျဖင့္ ကြဲျပား၏။ နန္ခ်ဳိ သွ်မ္းဧကရာဇ္မင္းဆက္(AD 650-1252 ) ေနွာင္း၌တစ္ဦး၊ ေမာသွ်မ္းတုိင္းျပည္ စယ္လန္႔ ဧကရာဇ္မင္းဆက္(AD 1300-1772 ) ၌တစ္ဦး၊ မုိးညွင္းမင္းတရားႀကီး စ၀္ေစာလုံ၏သား အာ၀နန္းရွင္ သုိဟန္ဘြား(AD 1505-1547 ) ကတစ္ဦးျဖစ္ပါသည္။ သူတုိ႔အားလုံးသည္ “ဆုိ” မင္းႏြယ္၀င္မ်ားမွ ျဖစ္ၾကပါသည္။
အာသံသည္ ဗမာဧရာဇ္၏ ေစာင့္ေရွာက္ခံ ေနရသည့္ကာလ ရွိပါသည္။ သွ်မ္း ဧရာဇ္မ်ား၏ ေစာင့္ေရွက္ခံေနရသည့္ ကာလက ပုိ၍မ်ားပါသည္။ ေ၀းလံေခါင္ဖ်ားေဒသျဖစ္္္ ေသာ အာသံ (ေ၀သာလီႀကီး) သုိ႔ ေမာသွ်မ္း ဧကရာဇ္မ်ား သူ႔ေခတ္ႏွင့္သူ ေရာက္တတ္ၾက၏။ နန္ခ်ဳိ ဧကရာဇ္(ရွစ္ရာစု) လည္းေရာက္ခဲ့သည္။ (AD 1321 ) ကာလ၊ ေမာသွ်မ္းဧကရာဇ္ သုိဟန္ဘြားကုိယ္စား သူ၏ ညီေတာ္ စ၀္ဆမ္လုံး သြားေရာက္ခဲ့သည္။ အသြားအျပန္ ခရီးသုံးႏွစ္ ၾကာခဲ့သည္။ စ၀္ဆမ္လုံသည္ အျပန္ခရီး မုိးေကာင္း(Mong Kong )၌ တစ္ေထာက္နားစဥ္ အဆိပ္မိ၍ ကြယ္လြန္ခဲ့သည္။ သူ၏ေနာက္လုိက္ စစ္တပ္ဗုိလ္ပါ ေပါင္းသည္ ေမာသွ်မ္းဧရာဇ္ျပည္ စယ္လန္႔သုိ႔မ ျပန္ၾကေတာ့ဘဲ ေရာက္ရာေနရာ၌ပင္ ၿမိဳ႕တည္လယ္လုပ္၍ ေနထုိင္လာၾကေတာ့သည္။
ဗန္ေမာ္ (၀မ္႔မုိ႔)၊ ေကာလင္း (ေကာ္လန္းင္)၊ ၀န္းသုိ(၀န္းဆုိ)၊ ဟုမၼလင္း (ဟုံမလန္းင္)၊ ေမာ္လုိက္(မုိတ္း)၊ ေသာင္သြပ္ (ေဆာင္ဆူပ္း)၊ ေဖါင္းျပင္ ကုိင္း လြင္ ျပင္ ။ ပန္င္ေပါင္း= )၊ ဟူးေကာင္း တုိ႔၌ ယခင္ ရွစ္ရာစုမွစ၍ သွ်မ္းျပည္ ၿမိဳ႕ရြာတည္ ရွိခဲ့ၿပီး၊ ၁၄ ရာစုတြင္ ေနာက္ဆုံးတစ္ေက်ာ့ စယ္လန္႔မွ ထပ္မံအားျဖည့္ ေရာက္ရွိလာ ၾကျခင္းျဖစ္သည္။ စ၀္ဆမ္လုံသည္ ေမာသွ်မ္းတုိ႔၏ ေခါင္းေဆာင္ျဖစ္ သကဲ့သုိ႔၊ တုိင္းခႏၲီး၊ တုိင္းလွ်ဲန္(သွ်မ္းနီ) တုိ႔၏ ေခါင္းေဆာင္ႀကီး အစစ္လည္း ျဖစ္ေတာ့သည္။ သူ၏ သခၤ်ိင္းဂူသည္ ယေန႔တုိင္ မုိးေကာင္းၿမိဳ႕နယ္ နမ့္တီးၿမိဳ႕ (သၾကားစက္၀န္း)တြင္ ရွိေနပါသည္။ တန္ဖုိးႀကီးမားလွေသာ သမုိင္းမွန္တုိင္ ျဖစ္ေသာေၾကာင့္ စ၀္ဆမ္လုံ၏ဂူကုိ အၿမဲမျပတ္ မြမ္းမံထိန္းသိမ္း ထားသင့္လွပါသည္။
တရုတ္တုိ႔၏ (TS'U) ဇူ လက္နက္ ႏုိင္ငံေတာ္ႏွင့္(TS'-in ) ဇင္ ေခတ္ေလါက္ကပင္ တရုတ္ျပည္ အႏွံ႔အျပား၌ Tai(ေခၚ)သွ်မ္း မ်ဳိးႏြယ္စုမ်ား ေနထုိင္ၾကၿပီး ျဖစ္သည္။
ထုိေခတ္က ဇူ တုိ႔ေျပာဆုိေသာ ဘာသာစကားသည္ Tai (ေခၚ)သွ်မ္း တုိ႔၏ ေျပာဆုိေသာ ဘာသာစကားႏွင့္ အတူတူပင္ ျဖစ္ခဲ့သည္။
ခရစ္မေပၚမီ ကာလကပင္ တရုတ္ႏွင့္ Tai (ေခၚ) သွ်မ္းတုိ႔သည္ တန္းခုိးအာဏာ ၿပိဳင္ဆိုင္မႈ စစ္ပြဲႀကီးမ်ား အဆက္မျပတ္ ဆင္ႏြဲခဲ့ၾကသည္။ ဦးစြာေရာက္ႏွင့္ၿပီး ျဖစ္ေသာ တုိင္း (ေခၚ)သွ်မ္းတုိ႔၏ အေျခခ်ရာ နယ္ေျမအတြင္း တရုတ္တုိ႔ ၀င္ေရာက္လာျခင္း ေၾကာင့္ျဖစ္သည္။ ေနာက္ဆုံးတြင္ Tai (ေခၚ)သွ်မ္းတုိ႔သည္ တရုတ္ျပည္မတြင္း၌ ဇူ၀္၊ ပံ႔၊ ပါ၊ လန္႔၊ နန္ေခ်ာင္၊ မုိ္င္းေမာ၊ ဆယ္လန္႔၊ ဆင္းန္၀ီ စေသာ လက္နက္ႏုိင္ငံမ်ား ထူေထာင္ခဲ့ ၾကသည္။
ထုိေခတ္ ကာလမ်ားက တရုတ္ျပည္အတြင္း Tai (ေခၚ) သွ်မ္းတုိ႔ အေျခခ်ေနထုိင္ ခဲ့ေသာေဒသ မ်ားမွာ ေအာက္ပါအတုိင္း ျဖစ္သည္။
ကြမ္စီျပည္နယ္ေဒသ၊
ေကြ႔ေခ်ာင္ အေရွ႕ေတာင္ေဒသ၊
ရွန္စီျပည္နယ္ေဒသ၊
ဟူေပ ျပည္နယ္ေဒသ၊
အန္ေဟြျပည္နယ္ေဒသ၊
ဟုိနန္ျပည္နယ္ေဒသ၊
ကြမ္တုံျပည္နယ္ေဒသ၊
စီကုိင္ေတာင္ၾကားေဒသ၊
စီခၽြမ္ျပည္နယ္ေဒသ၊
ယူနန္ျပည္နယ္ေဒသ၊
ကြမ္နန္ေဒသ တုိ႔ျဖစ္ၾကသည္။
အာရွ အေရွ႕ေတာင္ပုိင္း၌လည္း ေနထုိင္ခဲ့ေသာ ေနရာမ်ားကုိလည္း ေအာက္ပါအတုိင္း ေတြ႔ရွိရပါသည္။ ဟုိင္နန္ကၽြန္း၊ တုံကင္အထက္ပုိင္း၊ ေလာျပည္၊ ယုိးဒယားျပည္၊ အာသံျပည္၊ မဏိပူရျပည္၊ ကေမၺာဒီးယားျပည္၊ အထက္ျမန္မာျပည္၊ ေအာက္ျမန္မာျပည္၊ အေရွ႕ပုိင္းျမန္ျပည္ တုိ႔ျဖစ္ၾကသည္။
ဤသုိ႔Tai (ေခၚ)သွ်မ္းတုိ႔သည္ လမ္းေၾကာင္း အသြယ္သြယ္မွ ဆင္းသက္လာၾကၿပီး ျမန္မာျပည္တြင္း၌လည္း ခ်င္းတြင္းျမစ္ အထက္ပုိင္းေဒသ၊ ဥယုျမစ္၀ွမ္းႏွင့္ ကေဘာ္ခ်ဳိင့္၀ွမ္းအပါ၀င္ သလၴာ၀တီ အေနာက္ဖက္ေဒသ၊ ဟူေကာင္းခ်ဳိင္း၀ွမ္း၊ ပူတာအုိ လြင္ျပင္ အပါ၀င္ အေနာက္ေျမာက္ဖက္ေဒသ၊ ဧရာ၀တီ ျမစ္၀ွမ္း အထက္ပုိင္းေဒသ၊ တာပိန္ ေရႊလီျမစ္၀ွမ္းေဒသ၊ အသီးသီးတုိ႔တြင္ သွ်မ္းတုိ႔ အေျခခ် ေနထုိင္ရာ ေဒသျဖစ္ တည္ရွိေနေတာ့သည္။
ေယဘုယ်အားျဖင့္ ဆုိေသာ္ အေရွ႕ဖက္သွ်မ္းျပည္နယ္မွ လြဲ၍ ျမန္မာျပည္ ေျမာက္ပုိင္းေဒသ တစ္ခုလုံး နီးပါးသည္ သွ်မ္းတိုိ႔ အေျခခ်ရာ ျဖစ္ခဲ့သည္ဟု ဆုိႏုိင္ေပသည္။
“သွ်မ္း”ဟူေသာေ၀ါဟာရ ကုိစမၸါၿမိဳ႕ေဟာင္း (ထုိင္းႏုိင္ငံ) တြင္း AD 1052- ခုႏွစ္က တူးေဖာ္ ရရွိေသာ ေက်ာက္စာ၌ အထင္ရွား ေတြ႕ရွိရသည္။ သကၠတဘာသာ စကားျဖစ္ ၍ “အျဖဴ ၊ ျဖဴစင္ျခင္း ဟုအဓိပၸာယ္ရသည္။
ဆရာ့စေတာ့၏ The Burma ဟူေသာစာအုပ္တြင္ သွ်မ္းတုိ႔ခရစ္မေပၚမီ ႏွစ္ေပါင္း (၁၀၀)ခန္႔ကတည္းက ၀င္ေရာက္ေနထုိင္ၿပီး ျဖစ္သည္ဟု ေဖာ္ျပထားသည္။ ကာနယ္ရီဂ်ီႏုိ ကလည္း ေမာသွ်မ္းတိုိ႔သည္ BC 400 ေလာက္ကပင္ ေရႊလီျမစ္၀ွမ္း ေနထုိင္ေနၾကၿပီးျဖစ္ ေၾကာင္းေဖာ္ျပ ေရးသားထားသည္။
မုိးမိတ္ ရာဇ၀င္ေတာ္ႀကီး ၏ စာမ်က္ႏွာ (၆၅)တြင္း သွ်မ္းတုိ႔သည္ယခု ယူနန္ေဒသ၌ နန္ခ်ဳိ ေမာသွွ်မ္းႏုိင္ငံေတာ္ အထင္အရွား မရွိေသးမီကပင္ တာပိန္၊ ေရႊလီျမစ္၀ွမ္းတစ္ ေလွ်ာက္၌ အေျခခ် ေနထုိင္ၿပီး ျဖစ္ေၾကာင္း ေဖာ္ျပထားသည္။
ကုန္းေဘာင္ ရာဇ၀င္ အရ ေရႊလီျမစ္အထက္၊ လက္ယာဘက္ကမ္းရွိ (မႈ- အန္- ေမာ) မုိင္းေမာ၀္ နယ္တြင္ ထီးနန္းစုိးစံေသာ ေစာ္ဘြားမ်ားမွစ၍ သွ်မ္းျပည္ေထာင္စုမ်ားပ်ံ႕ ပြားခဲ့သည္။ ထုိျပည္ေထာင္စု အားလုံးကုိ မုိင္းေမ၀္ ျပည္ေထာင္စု ေခၚတြင္သည္ဟု သိရသည။္
ေမဂ်ာေဒးဗစ္ ေရးသားေသာ ယူနန္ျပည္စာအုပ္တြင္ ယူနန္သည္ သွ်မ္းေ၀ါဟာရ ျဖစ္ေၾကာင္း ယူနန္-ေနထုိင္သည္၊ နမ္-မ်ားျပားျခင္း။ ထုိ႔ေၾကာင္ ့ယူနန္မ်ားျပား က်ယ္ျပန္႔စြာေနထုိင္ေသာ လူမ်ဳိးတုိ႔ေနရာ၊ ျပည္ျဖစ္ေၾကာင္း ေဖာ္ျပထားသည္။ ထုိ႔အျပင္ ထုိလူမ်ဳိးတုိ႔သည္ အေနာက္ဖက္ အာသံသုိ႔တုိင္ေအာင္ ပ်ံ႕ႏွံ႔ေနထုိင္ခဲ့ဲၾကေၾကာင္း (၁၃)ရာစုတြင္ အာသံကုုိ သိမ္းပုိက္ၿပီး အာဟုမၼမင္းဆက္ ကုိတည္ေထာင္ခဲ့ေၾကာင္း အာဟုမၼပူရံဂ်ီေခၚ အဟုမၼသမုိင္း တြင္ေရးသားထားသည္။
ၿဗိတိန္ရွိ အာရွတုိက္ဆုိင္ရာ အဖြဲ႕၀င္ ဒဗလ်ဴေတာ့ကရိန္း က(၁၉၀၅)ခုႏွစ္တြင္ The Shan ဟူေသာ သွ်မ္းလူမ်ဳိးမ်ား သမုိင္းစာအုပ္ကုိ ရန္ကုန္ၿမိဳ႕၌ထုတ္ေ၀ခဲ့သည္။ ထုိစာ အုပ္တြင္ သွ်မ္းလူမ်ဳိးတုိ႔သည္ သွ်မ္းျပည္နယ္တြင္ သာမက ဗမာျပည္ တစ္၀ွမ္းလုံးတြင္ ပ်ံ႕ႏွံ႔ေနထုိင္သည္။ အထက္ပုိင္း ဟူးေကာင္း ေျမျပန္႔ေဒသႏွင့္ ခႏၲီးလုံမွစ၍ ေအာက္ဖက္ ၿမိတ္ အထိ သွ်မ္းလူမ်ဳိးမ်ားကုိ ေတြ႔ရသည္။ အထူသျဖင့္ ျမန္မာျပည္ေျမာက္ပုိင္း ခ်င္းတြင္းႏွင့္ ဧရာ၀တီျမစ္၀ွမ္းတစ္ေလွ်ာက္ အင္းေျမႏွင့္ ျမစ္ႏွစ္မႊာအၾကား မူျမစ္၀ွမ္းအထိ တစ္ဆက္တည္း ေတြ႔ရသည္။ ဗမာျပည္ ေအာက္ပုိင္းေဒသ သထုံ၊ ရန္ကုန္၊ ေတာင္ငူ၊ ပ်ဥ္းမနားအခ်ဳိ႕ ေဒသမ်ားတြင္ အစုအေ၀းျဖင့္ ေနထုိင္ၾကသည္။
ျမန္မာ့စြယ္စုံက်မ္း အတြဲ(၂)တြင္ စကုေဒသသည္ AD 1120 မွစ၍ ခႏၲီးသွ်မ္းတုိ႔ ေနထုိင္ရာေဒသ ျဖစ္ေၾကာင္း ေဖာ္ျပထားသည္။
ေဒါက္တာသန္းထြန္း၏ ေခတ္ေဟာင္းျမန္မာ့ ရာဇ၀င္တြင္ ပုဂံေက်ာက္စာမ်ား၌ “ခႏၲီး”ဟူေသာ ေ၀ါဟာရကုိ အႀကိမ္ (၂၀)ထက္မနည္း ေတြ႕ရွိရေၾကာင္း ေဖာ္ျပထားသည္၊
ျမန္မာအစ -တေကာင္းက ဟုဆုိရာ၌ တေကာင္းသည္ သွ်မ္းဘာသာစကားျဖစ္သည္။ တာ-ဆိပ္ကမ္း ၊ ေကာင္း - အစုအပုံ ျဖစ္၍ “စုပုံသည္” ဟုအဓိပၸာယ္ရွိသည္။ ဧရာ၀တီျမစ္သုိ႔ ေရာက္ရွိဆင္းသက္ၿပီး “အစုလုက္အပုံလုိက္ ေနထုိင္ရာဆိပ္ကမ္း” ဟု ဆုိလု္ိရင္းျဖစ္သည္။
..တေကာင္းသည္ သွ်မ္းတုိ႔မွည့္ေခၚခဲ့ေသာ အမည္၊ သွ်မ္းတိုိ႔စတင္ ေနထုိင္ခဲ့ၿပီး သွ်မ္းတုိ႔ တည္ခဲ့ေသာ ၿမိဳ႕ျဖစ္သည္။ တေကာင္သုိ႔ “သာကီ၀င္မင္းမ်ဳိး အဘိရာဇာ မေရာက္မီကပင္ သွ်မ္းတုိ႔ေရာက္ရွိ ေနထုိင္ၿပီးျဖစ္သည္။
ဟူးေကာင္းလြင္ျပင္ ေဒသသည္ -ပတ္ကြိဳင္ေတာင္တန္းႀကီးႏွင့္ ရုိးမ ေတာင္တန္းမ်ား ၀န္းရံလ်က္ ရွိိသည္။ ေျမာက္ဘက္တြင္ တိဘက္၊ အေရွ႕ဘက္တြင္ နန္ေခ်ာင္ႏုိင္ငံ၊ အေနာက္ဘက္တြင္ မာဂဓေသဒတုိ႔ ေပါက္ေရာက္ႏုိင္သည္။ ေခၚသလႅာ၀တီျမစ္ႏွင့္ ေခၚ ဧရာ၀တီ ျမစ္ဖ်ားခံရာ ေနရာ လည္းျဖစ္သည္။
AD -9 ရာစုတြင္ ဟူးေကာင္းလြင္ျပင္၌ မုံးေနသွ်မ္း မ်ားေရာက္ရွိေန ၾကၿပီးျဖစ္သည္ ဟုမွတ္တမ္း မ်ား၌ ေဖာ္ျပသည္။ သွ်မ္းတုိ႔သည္ ခရစ္မေပၚမီကပင္ ေ၀သာလီ၊ ဆာဒီယ၊ တိဘက္သုိ႔ ေရာက္ၿပီးျဖစ္သျဖင့္ ထုိကာလႏွင့္ တစ္ခ်ိန္တည္း ၌ပင္ ဟူးေကာင္း ျပင္လြင္သုိ႔ ေရာက္ရွိ လာၾကေပသည္။
AD-13ရာစုတြင္ မုံးေစခြန္ သွ်မ္းမ်ား ေရာက္ရွိလာၿပီး မုံးေန သွ်မ္းမ်ားႏွင့္ ေပါင္းမိကာ ခႏၲီးသွ်မ္းေခၚ ခႏၲီးေဒသေနသွ်မ္း ျဖစ္လာသည္ဟု မွတ္တမ္းမ်ားက ဆုိသည္။
ဟူးေကာင္း လြင္ျပင္ ေဒသမွ ထြက္ခြာ ခဲ့ၾကၿပီး အခ်ဳိ႕မွာ လတၱီတြဒ္ ၂၆ ံ ၃၆” ႏွင့္ ေလာင္ဂ်ီတြဒ္ ၉၆ ံ ၃၀” ၾကား၊ ဟူးေကာင္း ေတာင္ၾကားရွိ နိမ္ျပင္(Neng Pyin ) ေဒသတြင္ က်န္ရစ္ခဲ့သူ မ်ားလည္းရွိသည္။ အခ်ဳိ႕မွာ ေတာင္ဘက္ ပယင္းတြင္းရွိရာ သုိ႔ေရာက္ရွိၿပီး၊ အခ်ဳိ႕မွာ ကင္းေတာ္၊ တာရုိး ႏွင့္ ခႏၲီး (ယခု ခႏၲီး)သုိ႔ ေရာက္ရွိသြားၾကသည္။
ဟူးေကာင္းလြင္ျပင္ရွိ သွ်မ္းႏုိင္ငံေတာ္ႀကီးသည္ AD -649 တြင္ အေရွ႕ဘက္ နန္ခ်ဳိသွ်မ္း ႏုိင္ငံေတာ္ႀကီး၏ သွ်မ္းျပည္ေထာင္စု (၉)ခုတြင္ပါ၀င္ခဲ့သည္ နန္ခ်ဳိ ဧရာဇ္ ခြန္လူဖုန္း (AD -753 – 763 )သည္ တုိင္းခမ္းလွည့္လည္ရင္း ဟူးေကာင္းလြင္ျပင္သုိ႔ ေရာက္ရွိစဥ္ပ ဆား၊ ေရႊ၊ ပယင္း၊ ေက်ာက္စိမ္းရတနာမ်ား ထြက္ရွိသည့္ ခႏၲီးေဒသကုိ ႏုိင္ငံ ေတာ္ဘ႑ာေျမအျဖစ္ ေစာင့္ေရွာက္ရန္ ပူတာအုိ တြင္တ AD -စခန္းခ်၍ စီစဥ္ခဲ့သည္။
AD -1311မုိင္းေမာ၀္ ေခတ္တြင္လည္း မုိင္းေမာ၀္ သွ်မ္းျပည္ေထာင္စု ဧကရာဇ္ ႏုိင္ငံေတာ္ႀကီး တြင္ ပါ၀င္ခဲ့သည္။ မုိးေကာင္း (Mo Gaung ) မုိးညွင္း(Mo Hnyin) တုိ႔မွတဆင့္ အခြန္ ဘ႑ာဆက္ ႏုိင္ငံတစ္ခု အျဖစ္ အုပ္ခ်ဳပ္ခဲ့သည္။ တုိင္းခႏၲီး၊ တုိင္းလွ်ဲန္(သွ်မ္းနီ) တုိ႔သည္ မိမိ၏ ဘုရင္(စ၀္ဖွလုံ) မ်ားျဖင့္ ျပည့္စုံ ခုိင္မာေသာ သွ်မ္းလူမ်ဳိးမ်ားအျဖစ္ အရွည္သျဖင့္ ရပ္တည္ခဲ့ပါသည္။
တုိင္းခႏၲီး၊ တုိင္လွ်ဲန္ တုိ႔သည္ နန္ခ်ဳိဟုေခၚေသာ ရွမ္းဧကရာဇ္ႏုိင္ငံႀကီးမွ ရွစ္ရာစု၀န္းက်င္က ယခုေနထုိင္ရာ ေဒသသုိ႔ နန္ခ်ဳိမွ ထပ္မံအင္အားျဖည့္ ေရာက္ရွိျခင္းျဖစ္သည္။ နန္ခ်ဳိ သွ်မ္းဧကရာဇ္ ႏုိင္ငံေတာ္ႀကီးသည္ ယခုအာသံေခၚ အဟြမ္ႏုိင္ငံထိ ေရာက္ေအာင္ က်ယ္ျပန္႔ ႀကီးမားခဲ့သည္။ Dorathy Woodman, Trager, တုိ႔၏မွတ္တမ္း စာအုပ္အရလည္းေကာင္း၊ တရုတ္မွတ္တမ္း၊ သွ်မ္းမွတ္တမ္း (မြန္ဂုိမင္းမွတ္တမ္း) အရလည္းေကာင္း၊ နန္ခ်ဳိ သွ်မ္း အင္ပါရာႀကီးသည္ ေလာႏိုင္ငံ၊ ခ်ိမ္းမုိင္၊ ေမာ္လၿမိဳင္၊ ဧရာ၀တီ၊ အာသံ၊ ဟူးေကာင္းေဒသ တုိ႔ကုိ စုစည္းေပါင္းစပ္၍ အုပ္ခ်ဳပ္ခဲ့သည္ဟု မွတ္တမ္းပါရွိသည္။
နန္ခ်ဳိ အာသံ (အဟုံမ္) ကုိသြားေရာက္ သိမ္းစဥ္က လမ္းတေလွ်ာက္ရွိ ဆုိ (-က်ား) မင္းမ်ဳိး မင္ႏြယ္စုမ်ားသည္ အုပ္ခ်ဳပ္သူမ်ားအျဖစ္ ထားရစ္ခဲ့ေသာ၊ စစ္တပ္အုပ္စုအပါ၀င္ျဖစ္ ေသာ သွ်မ္းလူမ်ဳိးမ်ား ျဖစ္ပါသည္။ သွ်မ္းမင္း ေနထုိင္ရာ ေဒသတုိင္း၌ လယ္ယာျဖင့္ အလုပ္ေၾကြး ျပဳေသာ စုိက္ပ်ဳိးေရးအဖြဲ႕ အစည္းပါစျမဲျဖစ္ပါသည္။ ယေန႔ထိ အာသံ၌ သွ်မ္းလူ မ်ဳိးမ်ားစြာရွိေနပါသည္။ မ်က္ႏွာသည္ သွ်မ္းမ်က္ႏွာ၊ ေသြးသည္ သွ်မ္းေသြးျဖစ္ၿပီး၊ နာမည္မွာမႈ ပါဠိနာမည္မ်ား (ကုလားနာမည္မ်ား) ျဖစ္ေနၾကပါသည္။ သုူတုိ႔ကုိယ္သူတုိ႔ သွ်မ္းေတြမွန္းသိေနဆဲ အသိအမွတ္ ျပဳေနဆဲျဖစ္ပါသည္။
ရာဇ၀င္မွတ္တမ္းမ်ား၌ ေတြ႕ရေသာ သုိဟန္ဘြားမင္းေစာ(ဆုိခန္ဖွ) သည္္တစ္ ဦးတည္း မဟုတ္ဘဲ နာမည္တူမ်ား (ဆုိမိသားစုမင္းမ်ဳိးႏြယ္စု၀င္မ်ား) ျဖစ္ၾကၿပီး၊ သကၠရာဇ္ကာလအားျဖင့္ ကြဲျပား၏။ နန္ခ်ဳိ သွ်မ္းဧကရာဇ္မင္းဆက္(AD 650-1252 ) ေနွာင္း၌တစ္ဦး၊ ေမာသွ်မ္းတုိင္းျပည္ စယ္လန္႔ ဧကရာဇ္မင္းဆက္(AD 1300-1772 ) ၌တစ္ဦး၊ မုိးညွင္းမင္းတရားႀကီး စ၀္ေစာလုံ၏သား အာ၀နန္းရွင္ သုိဟန္ဘြား(AD 1505-1547 ) ကတစ္ဦးျဖစ္ပါသည္။ သူတုိ႔အားလုံးသည္ “ဆုိ” မင္းႏြယ္၀င္မ်ားမွ ျဖစ္ၾကပါသည္။
အာသံသည္ ဗမာဧရာဇ္၏ ေစာင့္ေရွာက္ခံ ေနရသည့္ကာလ ရွိပါသည္။ သွ်မ္း ဧရာဇ္မ်ား၏ ေစာင့္ေရွက္ခံေနရသည့္ ကာလက ပုိ၍မ်ားပါသည္။ ေ၀းလံေခါင္ဖ်ားေဒသျဖစ္္္ ေသာ အာသံ (ေ၀သာလီႀကီး) သုိ႔ ေမာသွ်မ္း ဧကရာဇ္မ်ား သူ႔ေခတ္ႏွင့္သူ ေရာက္တတ္ၾက၏။ နန္ခ်ဳိ ဧကရာဇ္(ရွစ္ရာစု) လည္းေရာက္ခဲ့သည္။ (AD 1321 ) ကာလ၊ ေမာသွ်မ္းဧကရာဇ္ သုိဟန္ဘြားကုိယ္စား သူ၏ ညီေတာ္ စ၀္ဆမ္လုံး သြားေရာက္ခဲ့သည္။ အသြားအျပန္ ခရီးသုံးႏွစ္ ၾကာခဲ့သည္။ စ၀္ဆမ္လုံသည္ အျပန္ခရီး မုိးေကာင္း(Mong Kong )၌ တစ္ေထာက္နားစဥ္ အဆိပ္မိ၍ ကြယ္လြန္ခဲ့သည္။ သူ၏ေနာက္လုိက္ စစ္တပ္ဗုိလ္ပါ ေပါင္းသည္ ေမာသွ်မ္းဧရာဇ္ျပည္ စယ္လန္႔သုိ႔မ ျပန္ၾကေတာ့ဘဲ ေရာက္ရာေနရာ၌ပင္ ၿမိဳ႕တည္လယ္လုပ္၍ ေနထုိင္လာၾကေတာ့သည္။
ဗန္ေမာ္ (၀မ္႔မုိ႔)၊ ေကာလင္း (ေကာ္လန္းင္)၊ ၀န္းသုိ(၀န္းဆုိ)၊ ဟုမၼလင္း (ဟုံမလန္းင္)၊ ေမာ္လုိက္(မုိတ္း)၊ ေသာင္သြပ္ (ေဆာင္ဆူပ္း)၊ ေဖါင္းျပင္ ကုိင္း လြင္ ျပင္ ။ ပန္င္ေပါင္း= )၊ ဟူးေကာင္း တုိ႔၌ ယခင္ ရွစ္ရာစုမွစ၍ သွ်မ္းျပည္ ၿမိဳ႕ရြာတည္ ရွိခဲ့ၿပီး၊ ၁၄ ရာစုတြင္ ေနာက္ဆုံးတစ္ေက်ာ့ စယ္လန္႔မွ ထပ္မံအားျဖည့္ ေရာက္ရွိလာ ၾကျခင္းျဖစ္သည္။ စ၀္ဆမ္လုံသည္ ေမာသွ်မ္းတုိ႔၏ ေခါင္းေဆာင္ျဖစ္ သကဲ့သုိ႔၊ တုိင္းခႏၲီး၊ တုိင္းလွ်ဲန္(သွ်မ္းနီ) တုိ႔၏ ေခါင္းေဆာင္ႀကီး အစစ္လည္း ျဖစ္ေတာ့သည္။ သူ၏ သခၤ်ိင္းဂူသည္ ယေန႔တုိင္ မုိးေကာင္းၿမိဳ႕နယ္ နမ့္တီးၿမိဳ႕ (သၾကားစက္၀န္း)တြင္ ရွိေနပါသည္။ တန္ဖုိးႀကီးမားလွေသာ သမုိင္းမွန္တုိင္ ျဖစ္ေသာေၾကာင့္ စ၀္ဆမ္လုံ၏ဂူကုိ အၿမဲမျပတ္ မြမ္းမံထိန္းသိမ္း ထားသင့္လွပါသည္။
စ၀္ဆမ္လုံ၏ အရုိးအုိး ေစတီေတာ္
(AD 1321 ) ကာလ၊ ေမာသွ်မ္းဧကရာဇ္ သုိဟန္ဘြားကုိယ္စား သူ၏ ညီေတာ္ စ၀္ဆမ္လုံး အာသံ (ေ၀သာလီႀကီး) သုိ႔ သြားေရာက္ခဲ့သည္။ အသြားအျပန္ ခရီးသုံးႏွစ္ ၾကာခဲ့သည္။ စ၀္ဆမ္လုံသည္ အျပန္ခရီး မုိးေကာင္း(Mo Gaung )၌ တစ္ေထာက္နားစဥ္ အဆိပ္မိ၍ ကြယ္လြန္ခဲ့သည္ စ၀္ဆမ္လုံသည္ ေမာသွ်မ္းတုိ႔၏ ေခါင္းေဆာင္ျဖစ္ သကဲ့သုိ႔၊ တုိင္းခႏၲီး၊ တုိင္းလွ်ဲန္ (သွ်မ္းနီ)တုိ႔၏ ေခါင္းေဆာင္ႀကီး အစစ္လည္း ျဖစ္ေတာ့သည္။ သူ၏ သခၤ်ိင္းဂူသည္ ယေန႔တုိင္ မုိးေကာင္းၿမိဳ႕နယ္ နမ့္တီးၿမိဳ႕ (သၾကားစက္၀န္း)တြင္ ရွိေနပါသည္။ ယင္းဂူဗိမာန္ကုိ ခႏၱီးဆရာေတာ္ဘုရား ဦးေဆာင္၍ ေစတီေတာ္ အျဖစ္တည္ထားေလသည္။
တုိင္းခႏၲီးႏွင့္ တုိင္းလွ်ဲန္(သွ်မ္းနီ) တုိ႔သည္ စယ္လန္႔ သွ်မ္းမ်ားဟုဆုိလွ်င္မမွားႏုိင္ေပ။ ယေန႔ ေဆြမ်ဳိးမ်ား လုိက္ရွာလွ်င္ပင္ ရွိႏုိင္ေတြ႔ႏုိင္ပါေသးသည္။ ကတုူးသွ်မ္း (တုိင္းကတူး)၊ ကနန္းသွ်မ္း (တုိင္းကနန္္း) တုိ႔သည္လည္း၊ စ၀္ဆမ္လုံႏုင့္ အတူပါလာေသာ စယ္လန္႔သွ်မ္းမ်ား သာျဖစ္ပါသည္။ တုိင္းခမ္းတီ၊ တုိင္းလွ်ဲန္၊ တုိင္းကတူး၊ တုိင္းကနန္္းတုိ႔သည္ ေမာသွ်မ္းတုိင္းေန အုပ္စုႀကီးမွ သွ်မ္းမ်ားသာျဖစ္ပါသည္။ မုိးညွင္း၊ ၀န္းသုိမွအစ ခႏၲီးသွ်မ္း တုိင္းလွ်ဲန္္(သွ်မ္းနီ) သွ်မ္းတုိ႔၏ ဘုရင္ စ၀္ဖွ မ်ားအားလုံးသည္(ဆုိ) မိသားစု၀င္ မင္းမ်ဳိးမ်ားသာ ျဖစ္ၾကသည္္ဟု မွတ္္တမ္း မ်ား၌အခုိင္မာ ဆုိထားပါသည္။
တရုတ္ျပည္သုိ႔ လည္းေကာင္း၊ နန္ခ်ဳိသွ်မ္းေဒသသုိ႔ လည္းေကာင္း၊ ေထရ၀ါဒဗုဒၶဘာသာသည္ ၆ ရာစုကတည္းက ေရာက္ရွိေနေၾကာင္း တရုတ္မွတ္တမ္း(DAI ARCHITECTURE ) ၌ပါရွိသည္။ ခ်ိန္းမုိင္၊ ကေမၻာဒီးယားမွတစ္ဆင့္ ပင္လယ္ လမ္း(သီဟုိဠ္) မွလာျခင္းျဖစ္သည္ဟု ပါရွိသည္။
“ထုိေငါက္” (ပဲပင္ေပါက္)သွ်မ္းစာမူသည္ ထုိအခ်ိန္မွ ရွိလာသည္ဟု ဆုိပါသည္၊ ထုိကာလ၌ သွ်မ္းမ်ားဗုဒၶဘာသာ၀င္ ျဖစ္လာသည္ အေလွ်ာက္ ဗုဒၶ၀င္သွ်မ္းစာ၊ သွွ်မ္းကဗ်ာ်၊ သွ်မ္းတရားေတာ္မ်ား ရွိလာရၿပီ။ ထုိ႔ေၾကာင့္ ၈-ရာစု အာသံ (အဟုမ္) ကုိသြားေရာက္သိမ္းယူစဥ္ ဗုဒၶ၀ါဒ၊ ဗုဒၶ၀င္သွ်မ္းစာ၊ တရားစာမ်ား ပါသြားမည္မွာ မလြဲေပ။ ထုိ႔ေၾကာင့္ ယေန႔ထိ တုိင္ခႏၲီး၊ တုိင္းလွ်ဲန္ သွ်မ္းမ်ား၏ ဘုရားရွိခုိးသံ၊ ဗုဒၶ၀င္ဇာတ္ေတာမ်ား ရြတ္ဖတ္သံတုိ႔သည္ သွ်မ္းျပည္ ေက်းလက္ ေဒသ၊ က်ဳိင္းတုံ၊ သိႏၷိ(ဆင္န္၀ီ)၊ က်ဳိင္းဟုံေဒသရွိ ပါဠိရြတ္ဖတ္သံတုိ႔ႏွင့္ ယေနထိအတူတူ ပင္ျဖစ္သည္။
သီဟုိဠ္သံ ံစစ္စစ္မ်ား(ႏုိင္ငံတကာသုံး)ျဖစ္ေနၾကသည္။ ဥပမာ-“ကန္ေတာခ၊ ကန္ေတာပတ္၊ ကန္ေတာမြန္၊ ကန္ေတာဆင္န္၊ ကန္ေတာပုတ္ထ အစိေႏၱယ” စသည့္ဘုရားရွစ္ခုိး ကဗ်ာႀကီးသည္ တစ္မူတည္း တစ္ေစာင္တည္းကသာ ထြက္ရွိ၍ေဒသ အႏွံ႔သုံးေနျခင္း သာျဖစ္ပါသည္။ သွ်မ္းလူမ်ဳိးမ်ား အားလုံးသည္ ဘုရားရွစ္ခုိးသံ တစ္သံတည္း သုံးခဲ့ၾကသည္။ အင္းေလးသွ်မ္း၊ ဓႏုသွ်မ္းမ်ားလည္း အမ်ားစု သွ်မ္းမ်ားနည္းတူ “သ”သံမရွိေသာ သီဟုိဠ္ ပါဠိသံသာသုံးသည္။ ေရေသာက္ျမစ္သည္ တစ္ေနရာတည္း မွသာလာ ခဲ့ျခင္းျဖစ္သည္။
၁၄- ရာစု၌ ယေန႔ က်ဳိင္းတုံ၊ က်ဳိင္ဟုံတြင္ေတြ႕ျမင္ေနရေသာ သွ်မ္းဓမၼ(ထမ္း)စာ၊ ယြန္း စာ၊ မုံးစာ၊ ဂုံစာ ဟူသည္ တစ္ခုတည္းေသာ သွ်မ္းဗုဒၶဓမၼစာအျဖစ္ သွ်မ္းမ်ားအားလုံး (ခႏၱီး၊ တုိင္းလွ်ဲန္၊ ေမာသွ်မ္း၊ တုိင္းေန အပါ၀င္)၊ တအာင့္(ပေလာင္)၀ လူမ်ဳိးမ်ားပါ “သွ်မ္းထမ္း” စာကုိသာသုံးခဲ့၊ သုံးေနဆဲျဖစ္ပါသည္။
အဂၤလိပ္ေရးေသာ ျမန္မာႏုိင္ငံ ေတာင္တန္းမွတ္စု တစ္ခု၌ ခႏၲီးသွ်မ္းစုသည္ နာဂမ်ဳိးႏြယ္” ျဖစ္သည္ဟူ၍ ပါရွိ၏ ဤသုိ႔မွားရြင္းစြာ ေဖာ္ျပျခင္းသည္ လူမ်ဳိးတစ္မ်ဳိး၏ သမုိင္းဆုိင္ ရာ အခ်က္လက္ မ်ားကုိဖုံးကြယ္ ေဖ်ာက္ဖ်က္ျပစ္ ျခင္းသာျဖစ္ေပသည္။ နာဂမ်ားေျပာဆုိ ေနေသာ စကားႏွင့္ ခႏၲီးသွ်မ္းမ်ား ေျပာဆုိ ေနေသာစကား တုိ႔သည္မည္းတုိ႔မွ် ဆက္စပ္မႈမရွိပါ သွ်မ္းအႏြယ္၀င္ အားလုံးတုိ႔သည္ အေျခခံစကားမ်ား အားလုံးတူညီ၍ ဗုဒၶဘာသာကုိ သက္၀င္ ယုံၾကည္ၾကသူမ်ားသာ ျဖစ္သည္။
ခႏၲီးသွ်မ္းသည္ စယ္လန္႔ ေမာသွ်မ္းေဒသမွ အရင္းခံသာ ျဖစ္ပါသည္။ သွ်မ္းကုိးျပည္ေထာင္ဆုိသည္မွာ မုိးေကာင္း၊ မုိးညွင္း၊ မုိးမိတ္၊ ေသာင္သြပ္ ၊သိႏၷီ ၊ေညာင္ေရႊ ၊မုိးၿဗဲ ၊မုိးနဲ ၊သီေပါ ၊စသည့္သွ်မ္း ဘုရင္ႏုိင္ငံတုိ႔ကုိ ဆုိလုိျခင္းျဖစ္သည္။ ဤေမာသွ်မ္း ျပည္ေထာင္စုႀကီး တစ္ခုတည္းအျဖစ္ စုစည္းေနလာခဲ့ရာမွ (AD 1295 ) တြင္ ဘုရင္ႀကီး စ၀္ခြန္ဖွန္ခမ္း အနိစၥေရာက္သြားရာ နန္းရိပ္ရာနန္းလ်ာ ငယ္လြန္းသည့္ အေရးႏွင့္ ႀကံဳေနခဲ့သည္။
ဘုရင္ႀကီး နတ္ရြာမစံမွီကပင္ မိဘုရားႀကီး နန္းအီခမ္းလူိင္က တုိင္းေရးျပည္ရာကုိ ကူညီေဆာင္ရြက္ခဲ့ရ ေသာေၾကာင့္၊ နန္းအီကုိပင္ ဘုရင္မႀကီးအျဖစ္ ဘိသိက္ခံယူ ေစခဲ့သည္။ အမ်ဳိးသမီးအုပ္ခ်ဳပ္ေသာ ႏုိင္ငံမတုိးတက္ မႀကီးပြားႏုိင္ (ၾကက္မတြန္၍ မိုးမလင္း) ဟုဆုိကာ ယင္းကုိးျပည္ေထာင္ အစုအစည္းမွ သီးျခား ကုိးဘုရင္ ကုိးႏုိင္ငံအျဖစ္သုိ႔ ၿပိဳကြဲသြား ေစေတာ့သည္။ လြတ္လပ္ေသာ (အခြန္မေပးေသာ၊ အေစာင့္အေရွာက္ခံ မဟုတ္ေသာ) သီးသန္႔ ျပည္ေထာင္စုမ်ား ျဖစ္ေပၚ လာေတာ့သည္။
ေမာသွ်မ္းႏုိင္ငံႀကီး (ယခုေရႊလီျမစ္ခ်ဳိင့္၀ွမ္း)၌ အမ်ဳိးသမီး နန္းအီဘုရင္မ အျဖစ္ အုပ္ခ်ဳပ္မႈ မစတင္မွီွ၊ ေပါက္ကန္အနီး စပါးေပါၾကြယ္ေသာ ျမစ္သာေဒသသည္ သွ်မ္းသုံးညီေနာင္(AD 1284 ) ကပင္ အုပ္ခ်ဳပ္ေနခဲ့ေလၿပီ။
မြန္ဂုိး တာတာတုိ႔ေၾကာင့္ ေပါက္္ကန္ ပ်က္ၿပီး၊ တလုတ္ေျပးမင္း၏သား ေက်ာ္စြာကုိ တာတာတုိ႔ နန္းျပန္တင္ခဲ့ေသာကာလ၌ သွ်မ္းသုံးညီေနာင္ တန္ခုိးႀကီးထြား လာၾကျခင္းျဖစ္သည္။ သူခုိးဓါးျပမ်ားကုိ ေက်ာ္စြာက မႏုိင္ဘဲ၊ သွ်မ္းညီေနာင္ သုံးဦးကသာ ႏွိမ္ႏွင္း ေပးေနရသည့္ ကာလျဖစ္သည္။
ေပါက္ကန္နန္းတြင္း မွဴးမတ္မ်ားႏွင့္ ျပည္သူမ်ား၏ သေဘာတူညီမႈျဖင့္ သွ်မ္းညီေနာင္သုံးဦးမွ ညီေထြးသီဟသူအား ေပါက္ကန္၏ ဘုရင္ ဧကရာဇ္အျဖစ္(ေက်ာ္စြာကုိနန္းခ်၍) နန္းတင္ၾကေလသည္။ ထုိအခ်ိန္ သီရိရာဇာ ဆုိသူမင္းမ်ဳိးတစ္ဦးသည္ ေက်ာက္ဆည္၌ လူသူစုစည္းၿပီး သွ်မ္းမင္းကုိပုန္ကန္၏။ သီဟသူက ဇင္းမယ္(ခ်င္းမုိင္) ဘုရင္ပပုိင္ဆီဖူး၏ အကူညီယူ၍ ပုန္ကန္မူကုိ ၿဖိဳခြင္းလုိက္သည္။ ထုိ႔ေၾကာင့္ ပုိမုိက်ယ္ျပန္႔ေသာ နယ္ေျမကုိ သိမ္းသြင္းလုိက္ႏုိင္သည္။
ထိုကာလ၌ မြန္ဂုိတာတာ တင္ေျမွာက္ထားေသာ ေက်ာ္စြာကုိျဖဳတ္ခ် ေသာေၾကာင့္မြန္ဂုိးတုိ႔က မေက်နပ္ဘဲ ျပန္လာၾက၏။ သီဟသူက မွဴးမတ္မ်ားႏွင့္ တုိင္ပင္ၿပီးသီဟ သူပလႅင္ေပၚမွ ဆင္းေပးခါ၊ ေစာနစ္ကုိ တင္ေျမွက္လုိက္ၾက ျပန္သည္။ မြန္ဂုိးတုိ႔က သူတုိ႔နန္းတင္ခဲ့ေသာ ေက်ာ္စြာ၏သား ပဥၥင္း၀တ္ႏွင့္ ရွိေသာ ကုမာရကႆပကုိပါ ေခၚေဆာင္လာလွ်က္ သွ်မ္းမင္း အုပ္ခ်ဳပ္ေသာ ျမင္စုိင္းကုိ AD 1300- January -25 -ရက္သည္။
သွ်မ္းညီေနာင္သုံးဦးတုိ႔ ခံစစ္ျပဳထား၍ တရုတ္တုိ႔ ၿမိဳ႕ကုိသိမ္းရန္ February -28 -ရက္ အားသြန္ႀကိဳးစား တုိက္ေသာ္လည္း မေအာင္ျမင္ေခ်။ March -12ရက္တြင္ ခြန္အုိက္ဆုိင္ခုိင္(ခြန္ဆုိင္ခမ္းဖန္း ေခၚသခၤဗုိလ္ )=အသခၤယာ ေစ့စပ္ရန္စကား ကမ္းလမ္းလုိက္သည္ မြန္ဂုိးတရုတ္ကုိ ေမာင္းထုတ္ခဲ့၍ သွ်မ္းညီေနာင္မ်ား တလုတ္ကန္မင္း ဟုနာမည္ရလာသည္။
ေနာက္ပုိင္း၌ သီဟသူက မြန္ဂုိးမ်ားႏွင့္ မိတ္ဖြဲ႕လာသည္။ မြန္းဂုိးတပ္၌ သွ်မ္းတပ္မူးႀကီး ခြန္ယီကြဲခမ္း၊ ခြန္ေတာင့္ႏြဲ႕ လည္းပါလာ၍ သူတုိ႕၏ ကူညီေျဖာင္းဖ်ေျပာဆုိ ေထာက္ခံမႈေၾကာင့္ မြန္ဂုိးဗုိလ္ခ်ဳပ္ႏွင့္ ေျပလည္လာ၏။ မြန္းဂုိးမ်ားက 1303 -April -4-ရက္တြင္ သီဟသူကုိပင္ ေပါက္ကန္၏ ဘုရင္ဧကရာဇ္အျဖစ္ အသိအမွတ္ျပဳကာ ျပန္သြားၾကေတာ့သည္။
သွ်မ္းညီေနာင္ သုံးဦးမွာ သွ်မ္းမွဴးမွတ္ မ်ဳိးထဲမွျဖစ္ၿပီး ဖခင္မွာ ခြန္ဆုိင္ခမ္းဖန္း ျဖစ္၏ ေပါက္ကန္နန္းေတာ္ကုိ ဆန္ေရ စပါးအမ်ားဆုံး ပံ့ပုိးေသာ ဤသွ်မ္းမိသားစုကုိ ေပါက္ကန္ရွင္ဘုရင္ (တလုတ္ေျပးမင္း) ကဘြဲ႕သစ္မ်ားျဖင့္ ခ်ီးျမွင့္ေျမွာက္ စားေလသည္
အေဖ ခြန္ဆုိင္ခမ္းဖန္း = သခၤဗုိလ္
သား ခြန္အုိက္ဆုိင္ခုိင္=အသခၤယာ ျမင္စုိင္းစား
သား ခြန္ယီဆုိင္ကမ္ =ရာဇသႀကၤန္ မကၡရာစား
သား ခြန္ဆမ္ဆုိင္ဆုိင္ =သီဟသူ ျမစ္သာစား
ေပါက္ကန္ဘုရင္ သီဟသူက ပင္းယၿမိဳ႕သစ္ ကုိတည္ ေထာင္သည္။ ပင္းယ ဆုိသည္မွာ ျမစ္ငယ္ႏွင့္ ပန္းေလာင္ ျမစ္တုိ႔ ဆုံရာ၌ ရွိ၏။ 1315တြင္ သီဟသူ၏ သားက စစ္ကုိင္းေစကိန္း = မက်ည္းေတာၿမိဳ႕ ကုိ တည္ေထာင္၍ အုပ္ခ်ဳပ္၏။ သုိ႔ေသာ စစ္ကုိင္းသည္ ပင္းယ၏ အေစာင့္ ေရွာက္ခံသာ ျဖစ္ရ၏ 1322 တြင္စစ္ကုိင္း ပင္းယကုိ အခြန္အခ မဆက္သ ေတာ့ဘဲ သီးျခားေန လာေတာ့၏။ ေအဒီ 1354 ခုႏွစ္၌ စစ္ကုိင္း သွ်မ္းမင္းႏွင့္ ပင္းယသွ်မ္းမင္း နရသူတုိ႔ စစ္ျဖစ္၏။ မုိးညွင္း မင္းတရားႀကီးက စစ္ခ်ီလာၿပီး ႏွစ္ဖက္စလုံးကုိ တုိက္ပစ္ လုိက္ေလသည္။ ပင္းယနရသူကုိ မုိးညွင္းသုိ႔ ဖမ္းဆီး ေခၚေဆာင္သြား၏။ သူတုိ႔ေျမးေေတာ္ သတုိးမင္းေစာသည္ အင္း၀ကုိ တည္ေထာင္ အုပ္ခ်ဳပ္၏ ဤေဒသတုိ႔ကုိ သွ်မ္းမင္းဆက္မ်ား 1555ထိဆက္တုိက္ မင္းလုပ္အုပ္ခ်ဳပ္ လာခဲ့ၾကေလသည္။
ဤျဖစ္ရပ္မ်ားကို ၾကည့္လွ်င္ ေမာသွ်မ္းမင္းတရားႀကီး ခြန္ဖွန္ခမ္းအထိ ေမာကုိးျပည္ေထာင္ (မုိးေကာင္း၊ မုိးညွင္း၊ ေသာင္သြပ္အပါ၀င္)သည္ အလြန္က်ယ္ျပန္႔ေသာ ႏုိင္ငံႀကီးျဖစ္ခဲ့သည္။ ၀န္းသုိ (၀န္းဆုိ ) ပင္လွ်င္ ေသာင္သြပ္ ေအာက္တြင္ရွိခဲ့သည္။ ေစာ္ဘြား အမ်ဳိးမ်ဳိးရွိ၍ ေစာဘြားႀကီီး၊ ေသာင္သြပ္ ေစာဘြားႀကီီးသည္ ဘုရင္ပင္ ျဖစ္ေတာ့၏။ ဤျဖစ္ ရပ္မ်ားၾကား၌ ယေန႔ သွ်မ္းနီ(တုိင္းလွ်ဲန္)၊ ခမ္းတီးသွ်မ္း(တုိင္းခႏၱီး) တုိ႔၏ ဘုိးေဘးမ်ားကုိယ္တုိင္ ပါ၀င္ပတ္္သက္ ခဲ့ေသာ ျဖစ္ရပ္မွန္မ်ား ပင္ျဖစ္ပါေတာ့၏။ “တုိင္းခမ္းတီး၊ တုိင္းလွ်ဲန္၊ တုိင္းကတူး၊ တုိင္းကနန္း တုိ႔၏ ဇစ္ျမစ္သည္ ေမာသွ်မ္းျပည္ႀကီီး စယ္လန္႔မွ လာျခင္းျဖစ္သည္မွာ အလြန္ခုိင္မာေသာ အေထာက္အထားပင္ ျဖစ္ေတာ့သည္။
ေစာ၀္ေဆခန္ဖွ ရုပ္ထုေတာ္သွ်မ္းလူမ်ဳိမ်ားအားလုံး အင္းေတာ္ႀကီး အင္းေလး သွ်မ္းနီ၊ ခႏၱီးသွ်မ္း အပါ၀င္ ေထရ၀ါဒဗုဒၶဘာသာကုိ (၆)ရာစုကပင္ လက္ခံ က်င့္သုံးခဲ့ၾကၿပီး သီဟုိပါဠိသံကို တစ္သံတည္း အတူအသုံးျပဳခဲ့ၾက၏။ ဥပုဒ္ သီလ ဆာက္တည္ရာ ၀ါတြင္းကာလ ေက်င္းဇရပ္သုိ႔ သြားအိပ္သည့္္ အေလ့အထ၊ နတ္ေတာ္လဆန္း ၁-ရက္ သွ်မ္းေကာက္သစ္စားပြဲ၊ သွ်မ္းႏွစ္သစ္ကူး ပြဲေတာ္တြင္ အတူတကြ သီးႏွံေ၀မွ်၍ ေပ်ာ္ရႊင္ျမဴးတူး ၾကသည့္အျပင္ ထူးျခားမႈမွာ လူႀကီးမ်ားစုေ၀း၍ ေဆြမ်ဳိးရင္းျမစ္မ်ား ျပန္ေဖၚျပန္ရွာသည့္ အေလ့အထလည္း ျဖစ္ေလသည္။
က်ဳိင္းတုံ၊ က်ဳိင္းဟုံ မုိင္းေမာ မႈစယ္ နမ့္ခမ္းတုိ႔၌ ယေန႔တုိင္ကင္စိန္ ပြဲရွိပါသည္။ ေမာက္ဆြပ္ဆစ္ တြတ္ဂြမ္း ၊လိမ္းဂုတ္း မ်ားရွိေနဆဲ၊ ကစားေနဆဲျဖစ္္ပါသည္။
ဤသုိ႔ ျမန္မာႏုိင္ငံဟု ေခၚတြင္ေသာ အထက္ျမန္မာျပည္ ေျမာက္ပုိင္းသုိ႔ သွ်မ္းမ်ဳိးႏြယ္၀င္မ်ား မည္သည့္ ရာစုႏွစ္ သကၠရာဇ္ ေလာက္တြင္ ေနထုိင္ခဲ့သည္ဟူေသာ အေထာက္အထား မေတြ႕ရေသးပါ၊ (သမုိင္းဆုိင္ရာ အခ်က္အလက္ အေထာက္ထားမ်ား ရွာေဖြေဖၚ ထုတ္သင့္ေပသည္) မုိးေကာင္း၊ မုိးညွင္း၊ မုိးမိတ္၊ ဟူေသာသွ်မ္းၿမိဳ႕ သုံးၿမိဳ႕ကို သွ်မ္းညီေနာင္သုံးဦးက တၿပိဳင္တည္း တည္ေထာင္ခ့ဲေၾကာင္း ေရးအက်ဆုံးေသာ မိုးမိတ္ရာဇာ၀င္ေတာ္ သမုိင္းမွတ္တမ္းကဆုိသည္ သွ်မ္းဘာသာစကား ျဖင့္၀ိန္းေဆ ဟုေခၚေသာ ၀န္းသုိၿမိဳ႕သည္ ၿမိဳ႕သည္ ၎သုံးၿမိဳ႕ ထက္ပင္ ေရွးက်ေသာၿမိဳ႕ျဖစ္သည္။
ေရွးေခတ္ ေ၀ါဟာရအားျဖင့္ က်ဳိင္းဟုန္ဟုေခၚေသာ မိန္းမိတ္ျပည္ကုိ ဗုဒၶသာသနာ သကၠရာဇ္မတုိင္မီ ၄၄၈ ( ခရစ္သကၠရာဇ္မတုုိင္မီ ၉၉၂ ခုႏွစ္ တြင္တည္ ေထာင္ခဲ့ေၾကာင္း ျမန္မာႏုုိင္ငံသမုုိင္း အဖြဲ႕ ဒုုတိယ ဥကၠဌ(၂) ႏုုိင္ငံျခားဘာသာ သိပၺံေကာလိပ္ ေက်ာင္းအုုပ္ႀကီး ဆရာႀကီး ဦးစုုိင္းေအာင္ထြန္း ျပဳစုုသည့္ တုုိင္းလူမ်ဳိမ်ား ျပန္႔ႏွံ႔ေနထုုိင္ပုုံ သမုုိင္းစာတမ္းတြင္ ေတြ႔ရပါသည္။ ထားခဲ့ရာ ႏွစ္ေပါင္း သုံးေထာင္းနီးပါး ရွိၿပီးျဖစ္ပါသည္။ ၎ သမုိင္းသာဓက မ်ားကုိ ေထာက္ရႈရလွ်င္ ျမန္မာႏုိင္ငံဟု ေခၚတြင္မည့္ နယ္ေျမေဒသအတြင္းသုိ႔ သွ်မ္းႏြယ္၀င္မ်ား စတင္၀ေရာက္ ေနထုိင္လာၾကမွာ ႏွစ္ေပါင္း သုံးေထာင္ထက္ မနည္းေတာ့ေၾကာင္း သုံးသပ္ရမည္ျဖစ္ပါသည္။
**သွ်မ္းနီ(သုိ႔မဟုတ္)တုိင္းလ်ဲန္ ဟူေသာ ေ၀ၚဟာရမွာ အခ်ဳိ႕သွ်မ္းသမုိင္း ပညာရွင္မ်ားက (နမ့္မယ္လ်ဲန္ျမစ္) သွ်မ္းဘာသာ (ျမစ္နီ) ကုိ အစြဲျပဳ၍ ေနထုိင္လာျခင္း ေၾကာင့္၎ အခ်ဳိ႕ပညာရွင္မ်ားက စစ္တအားတုိက္၍ (နီရဲေသာ သတၱိႏွင့္ ျပည္စုံျခင္း)တုိ႔ ေၾကာင့္၎ေခၚဆုိျခင္း ျဖစ္သည္ဟု ဆုိသည္။ ယင္းတို႔သည္ ေမာသွ်မ္းတုိင္းေနအုပ္စုမွ သွ်မ္းသာျဖစ္သည္
**ခႏၡီိးသွ်မ္း(သုိ႔မဟုတ္)တုိင္းခမ္းတီး ဟူေသာ ေ၀ၚဟာရမွာ ခမ္းသည္ သွ်မ္းဘာသာ ( ေရႊ )တီးသည္ သွ်မ္းဘာသာ ( ေနရာ ) ထုိ႔ေၾကာင့္ (ေရႊေနရာ မွာ ေနထုိင္ေသာ သွ်မ္း) မ်ားဟု အဓိပါပၸါယ္ရပါသည္။
တုိင္းကတူး (သုိမဟုမ္) သွ်မ္းကတူး ဟူေသာ ေ၀ၚဟာရမွာ ကပ္တုိက္ ဟူေသာ စကားမွ ကတူး ဟု ဆင္းတက္ လာျခင္း ျဖစ္သည္။ ေရွးယခင္ ေမာသွ်မ္း ႀကီးမ်ား ကုန္ေရာင္း ၀ယ္ထြက္ၾကရာမွ အထက္ေစ်း တြင္ေရာင္း ေသာသူမ်ားကုိ ကပ္တုိက္ ေခၚဆုိသည္။ သွ်မ္းဘာသာ အားျဖင့္ (ကပ္သည္ -ေစ်း)၊ (တုိက္သည္ -ေအာက္) ျဖစ္သည္ - ထုိ႔ေၾကာင့္ ကပ္တုိက္ ေအာက္ေစ်းတြင္ ေရာင္းေသာ သွ်မ္းမ်ားဟု ေခၚဆုိရာမွ ကာလၾကာရွည္လာေသာအခါ ကတူး ဟု ေျပာင္းလည္းလာျခင္းျဖစ္သည္။
တုိင္းကနန္း (သုိမဟုမ္) သွ်မ္းကနန္း ဟူေသာ ေ၀ၚဟာရမွာ ကပ္ေနဟူေသာ စကားမွ ကနန္းဟု ဆင္းတက္ လာျခင္းျဖစ္သည္။ ကပ္ေနသည္ သွ်မ္းဘာသာ အားျဖင့္(ကပ္သည္ -ေစ်း) (ေနသည္ -အေပၚသုိ႔မဟုတ္ အထက္) ျဖစ္သည္။ ထုိ႔ေၾကာင့္ ကပ္ေန -အထက္ေစ်းတြင္ ေရာင္းေသာ သွ်မ္းမ်ား ဟုေခၚဆုိရာမွ ကာလၾကာရွည္လာ ေသာအခါ ကနန္း ဟုေျပာင္းလည္းလာျခင္းပင္ျဖစ္သည္။
၀မ္းနည္းဘြယ္ ေကာင္းသည္မွာ ၁၉၄၇ ခုႏွစ္ႏုိင္ငံေတာ္ ဖြဲ႕စည္းအုပ္ခ်ဳပ္ပုံ ဥပေဒ ပုဒ္မ -၆ အရ ျပည္နယ္အျဖစ္ သတ္မွတ္ျခင္း မခံရရွာေသာ သူမ်ားျဖစ္သည္။ ယခုသွ်မ္းနီ အမ်ားစုသည္ မိမိစာေပ တတ္ေျမာက္သူ မရွိသေလာက္ ရွားပါးလာေနၿပီ ျဖစ္သည္။
သွ်မ္းနီ၊ ခႏၱီးသွ်မ္း တုိ႔သည္ ေရွးႏွစ္ေပါင္း မ်ားစြာကပင္ ကုိယ္ပုိင္စာေပ ကုိယ္ပုိင္ ယဥ္ေက်းမႈမ်ား ကုိယ္ပုိင္အုပ္ခ်ဳပ္ေရး ေဒသမ်ားျဖင့္ စဥ္သျဖင့္ေနထုိင္ လာခဲ့ေသာသူမ်ား ျဖစ္ၾကသည္။ ၎သွ်မ္းမ်ဳိးစုတုိ႔သည္ ကခ်င္ျပည္နယ္တြင္ (၇)သိန္းေက်ာ္ႏွင့္ စစ္ကုိင္းတုိင္း ဟုမၼလင္းမွဆင္ကလိမ္ ခႏၱီးထိ (၁၅) သိန္းေက်ာ္ရွိပါသည္ ယေန႔ျပည္နယ္ဟု သတ္မွတ္ထားၾကေသာ အခ်ဳိ႕လူမ်ဳိးမ်ားထက္ မ်ားစြာ သာလာလြန္ေနသည္ကုိ ေတြ႔ရွိရသည္၊ ေၾကာေထာက္ ေနာက္ခံသမုုိင္းေၾကာင္းႏွင္ စက္စပ္ေသာနယ္ေျမ လူဦးေရအခ်ဳိးအစား ကုုိယ္ပုုိင္စကား ကုုိယ္ပုုိင္စာေပးမ်ား ရွိပါသည္။
မုိးေကာင္း(မိန္းေကာင္)၊ မုိးညွင္း (မိန္းယမ္း)၊ မုိးမိတ္(မိန္းမိတ္)၊ ၀န္းသုိ(၀မ္းေဆ)၊ ဗန္ေမာ္ (၀မ္႔မုိ႔)၊ ေကာလင္း (ေကာ္လန္းင္)၊ ဟုမၼလင္း (ဟုံမလန္းင္)၊ေမာ္လုိက္(မုိတ္း)၊ ေသာင္သြပ္္(ေဆာင္ဆူပ္း) ၊ေဖါင္းျပင္ ကုိင္း လြင္ ျပင္ ပန္င္ေပါင္း= )၊ဟူးေကာင္၊ ပူတာအုိ (ပူေတာင္း)၊ ခတ္ခ်ဳိ (ခါးခရုိ)၊ ၀ုိင္းေမာ္ (၀ိမ္းမုိင္)၊ ဖါးကန္႔ (ဖါကမ့္)၊ ကားမုိင္း (ကာမုိင္း) ခႏၱီးလုံ (ခမ္းတီးလုံ)၊ ေရႊကူ (ေ၀ွကူ” “မိန္ကူ”) မန္စီ (“ မန္ေစ) စသည္။ သွ်မ္းနာမည္ႏွင့္ ၿမိဳ႕မ်ား သွ်မ္းလူမ်ဳိးမ်ား တည္ေထာင္ခဲ့ေသာ ၿမိဳ႕မ်ား တုိင္းျပည္မ်ားသာျဖစ္သည္။ ယေန႔တုိင္ ေနထုိင္ဆဲလည္းျဖစ္သည္။
ထုုပ္ႏုုပ္
--စုိင္းဆန္အုိက္ေရး ဆုိမိသားစု
-- ျမန္မာ့စြယ္စုုံက်မ္း
အခ်ဳိ႕ဆုိလွ်င္ မိမိဘာသာ စကား ကုိပင္လွ်င္ မသတ္ေျမာက္ ၾကေတာ့ေပ စာေပေပ်ာက္ပါက လူမ်ဳိးပါေပ်ာက္ မည္အလြဲ ျဖစ္ပါေၾကာင္း သင္ျပ လုိက္ရပါသည္။ က်ားေပါက္တုိ႔ ဘုိးဘြားမ်ား အျမဲေျပာေလ့ရွိေသာ စကားပုံ တခုရွိသည္ သွ်မ္းၾကာေတာ့ ဗမာျဖစ္သည္ ဟူ၏။ ယေန႔ အထက္ျမန္ျပည္ရွိ သွ်မ္းလူငယ္ အမ်ားအျပားတုိ႔ မိမိဘာသာစကား ေျပာရမည္ကုိ ရွက္သလုိ ေၾကာက္လုိ႔ အျခားသူမ်ား မထင္ေသးမည္ဟု စုိးရိမ္၍ မိမိတုိ႔၏ ဘာသာစကားပင္လွ်င္ ေမးမိန္ေပ်ာက္ကြယ္လု ျဖစ္ေနေလၿပီ အျခားသူမ်ားေမးလွ်င္ ဗမာဟုပင္ လြယ္လြယ္ေျဖရွင္း လုိက္ၾကသည္။
ဤသုိ႔အားျဖင့္ ေႏွာင္မ်ဳိးဆက္ သုံးဆက္ လက္ထက္ေရာက္ပါက သွ်မ္းနီ၊ သွ်မ္းကတူး၊ ကနန္း တုိ႔သည္ ဒ႑ာရီထဲက သွ်မ္း မ်ား ဒ႑ာရီထဲက က်ားမ်ားသာ ျဖစ္ေနမည္မွာ ဧကံမုခ် မလြဲေတာ့ေပ။ ျမန္မာႏုိင္ငံ၌ ပ်ဴလူမ်ဳိးမ်ားသည္ ကုိယ္ပုိင္စာေပ ယဥ္ေက်းမႈ ထီးနန္းႏွင့္ တည္ရိွခဲ့ ေသာ္လည္း လူမ်ဳိး ပါေပ်ာက္ဆုံးခဲ့သည့္ အျဖစ္သည္ သမုိင္းတြင္ က်န္ရစ္ခဲ့ေပသည္။
အနာဂတ္ သွ်မ္းလူငယ္မ်ားအတြက္ သိမွတ္စရာ က်ားေပါက္တုိ႔ သွ်မ္းအမ်ဳိးသားမ်ားသည္ နယ္ခ်ဲ႕ကုိလုိနီကုိ တြန္းလွန္ေတာ့လည္း ေရွ႕တန္းက ဖက္ဆစ္ဂ်ပန္ တြန္းလွန္ေတာ့လည္း ေရွ႕တန္မွ လြတ္ေရးရရွိၿပီး ေသာအခါကေတာ့ ျပည္နယ္မေျပာႏွင့္ မတ္ပုံတင္ကဒ္တြင္ ကုိယ့္လူမ်ဳိးျဖစ္တဲ့ သွ်မ္းနီဟု၍ ထဲ့ခြင့္မရရွိၾကပါ သွ်မ္းဗမာဟု၍ ထ့ဲမွသာလွ်င္ မွတ္ပုံတင္ရသည္၊ သွ်မ္းဗဟုထဲ့ ခုိင္းရျခင္းအေၾကာင္းမွာ ေနာင္ဆယ္စု ႏွစ္မ်ားၾကားလွ်င္ သွ်မ္းႏွင့္ဗမာ ေပါင္းစပ္ေပါက္ပြါး လာျခင္းေၾကာင့္ သွ်မ္းဗမာျဖစ္ဟုထင္းမွားစရာ ျဖစ္ေအာင္ျပဳျခင္း၊ ရည္ေရွတြင္ အလုိလုိ ဗမာမ်ားျဖစ္လာေအာင္ ျပဳလုပ္ေနျခင္းျဖစ္သည္။
(ေျမမ်ဳိ၍ လူမ်ဳိးမကုန္ လူမ်ဳိမွ လူမ်ဳိးကုန္မည္) သွ်မ္းဗမာ ဟုဆုိရာတြင္ သွ်မ္း ဗမာဆန္ဆန္ ၀တ္စားဆင္ယင္ ေနထု္ိင္ျခင္း၊ တုိ႔ေၾကာင့္ သွ်မ္းဗမာဟု ေခၚဆုိျခင္းျဖစ္ေၾကာင္း စင္စစ္ေသာ္ကါ သွ်မ္းမ်ားသာျဖစ္ေၾကာင္း ျမန္မာ့စြယ္စုံက်မ္း၌ အခုိင္အမာျပဆုိထားသည္၊
မည္သုိ႔ပင္ ရွိေစကာမႈ မိမိတုိ႔လူမ်ဳိး မိမိဇာတိဂုဏ္ကုိ မိမိတုိ႔ကာကြယ္ ထိမ္းသိမ္္းမွသာလွ်င္ မိမိတုိ႔မ်ဳိးႏြယ္ကုိ ၀ါးမ်ဳိျခင္း သက္သာေပလိမ့္မည္ မ်ားေသာအားျဖင့္ လူမ်ဳိးႀကီးမ်ားသည္ ဘာသာ တရားႏွင့္ ေသာ္လည္းေကာင္း ၊ ယဥ္ေက်းမႈႏွင့္ ေသာ္လည္းေကာင္း၊ ေသြးေႏွာ ၍ ေသာ္လည္းေကာင္း၊ ဥစၥာဓနႏွင့္ ေသာ္လည္းေကာင္း ၀ါမ်ဳိေနၾကပါသည္။ သွ်မ္းတရုတ္ ဆုိျခင္းသည္ သွ်မ္းတရုတ္ကျပားမ်ား မဟုတ္ပါ သွ်မ္း တရုတ္ျပည္မွာ ေနထုိင္းျခင္း (တရုတ္ျပည္ဟု ဆုိရာ၌ ယူနန္တျပည္နယ္လုံးသည္ တခ်ိန္က သွ်မ္းျပည္ တရုတ္ကုိ စစ္ရႈံးလုိက္ေတာ့ တရုတ္လက္ေအာက္ ေရာက္လာကာ တရုတ္ျပည္ ျဖစ္သြားျခင္းေ ၾကာင့္ ျဖစ္သည္။)
ထုိနည္းတူစြာ အထက္ျမန္မာျပည္ ေျမာက္ပုိင္းေဒသ မ်ားျပည္မ်ား သည္လည္း အင္း၀တြင္ မင္းအုပ္ခ်ဳပ္ခဲ့ သူမ်ားျဖစ္၍ ေနာင္တြင္ ဘႀကီးေတာ္ဘုရားကုိ စစ္ရႈံးရာမွ ေစာ္ဘြားနယ္အစား အခ်ဳိ႕နယ္မ်ားကုိ အေ၀းေရာက္ၿမိဳ႕၀န္ အျဖစ္ခန္႔အပ္ ခဲ့ရာမွ ယေန႔အေျခေနတုိ႔ ဆုိက္ေရာက္လာရျခင္းျဖစ္သည္။
ယေန႔ပင္လုံစာခ်ဳပ္အရ သွ်မ္းျပည္နယ္ဟု သတ္မွတ္ထားေသာ ေဒသမွ သွ်မ္းမ်ားသာလွ်င္ သွ်မ္းျဖစ္သည္ဟူေသာ အယူအဆကုိ ကုိဗာတုိ႔ ရုိက္သြင္း ေနၿပီျဖစ္ေၾကာင္း ေႏွာင္သွ်မ္းလူငယ္မ်ား သိဖုိ႔ရာ (ကယ္၍ ပင္လုံစာခ်ဳပ္သာ မျဖစ္ေပၚခဲ့လွ်င္ ကခ်င္ျပည္နယ္၊ ခ်င္းျပည္နယ္ႏွင့္ စစ္ကုိင္းတုိ႔ ဆိုသည္မ်ား ေပၚေပါက္ လာႏုိင္မည္ေလာ .. ပင္လုံစာခ်ဳပ္ကုိ ေလ့လာၾကည့္လွ်င္ ျပည္နယ္ခြဲေ၀ ခဲ့ျခင္းမဟုတ္ပါ ေတာင္းတန္းသားနဲ႔ ျပည္မပူးေပါင္း လြတ္လတ္ေရး အတူရယူရန္သာ ျဖစ္ပါသည္း ) ျမန္မာႏုိင္ငံဟုေခၚမလား ဗမာႏုိင္ငံဟုေျပာမလား ေသျခာတာကေတာ့ သူတုိ႔ေျပာတဲ့ ၁၃၅ မ်ိဳးရွိသည္ ဆုိေသာ လူမ်ဳိးေတြထဲမွာ ဘုရင္အျဖစ္ႏွင့္ ေနထုိင္ခဲ့ေသာ မြန္၊ သွ်မ္း၊ ရခုိင္၊ ဗမာလူမ်ဳိး ေလးမ်ဳိးသာလွ်င္ အခုိင္အမွာရွိသည္။
**ေတာ္၀င္ပန္းမုိ႔ မႏြမ္းေစျခင္**၊ အနာဂတ္သွ်မ္းလူငယ္မ်ား မိမိအမ်ဳိး၊ ဘာသာ၊ သာသနာကုိ ကာကြယ္ ထိမ္းသိမ္းေစာင့္ေရွာက္ရင္ အခ်င္းခ်င္း ရုိင္းပင္ကူညီ လက္တြဲလုပ္ကုိင္ ႏုိင္ၾကပါေစ။
အမ်ဳိးေပ်ာက္မည္ ဆုိးေၾကာက္သည္ျဖစ္၍ သင္ျပလုိက္ရပါသည္။
ခ်စ္ေသာ စာဖတ္ပရိသတ္ႀကီးအား အစဥ္သျဖင့္ ေလးစားလွ်က္
.gif)
