၀န္းသုိၿမိဳ႕ ဟုေခၚေသာ ၀န္းေဆၿမိဳ႕

၀န္းသုိ ဟူေသာ ဘာသာစကားသည္ ၀ိန္းေဆဟူေသာ သွ်မ္းဘာသာ စကားမွေျပာင္းလဲ လာျခင္း ပင္ျဖစ္သည္။

မက္ေမွာက္ေခတ္ ျမန္မာႏုိင္ငံဟု ေေခၚတြင္ လွ်က္ရွိေသာ နယ္ေျမေဒသအတြင္း သုိ႔သွ်မ္းမ်ဳိးႏြယ္စု မ်ားသည္ မည္သည့္ ရာစု သကၠရာဇ္ ေလာက္တြင္ ၀င္ေရာက္ေနထုိင္ ခဲ့သည္ကုိ အတိအက် မေျပာႏုိင္ေသာလည္း မုိးေကာင္း၊ မုိးညွင္း၊ မုိးမိတ္၊ ၀န္းသုိ ဟူေသာ (သွ်မ္းအေခၚ မိန္းေကာင္-အုိးစည္ၿမိဳ႕၊ မိန္းယမ္း-ဗ်ဳိင္းၿမိဳ႕၊ မိန္းမိတ္-ဓါေျမာင္ၿမိဳ႕၊ ၀ိန္းေဆ- က်ားၿမိဳ႕) ၿမိဳ႕တည္ သွ်မ္းညီေနာင္ သုံးဦးတုိ႔၏ ဖခမည္း ေတာ္ က်ားျဖဴမင္း သွ်မ္းအေခၚ ေစ၀္ေဆဖိတ္ သည္  ေစာလွမယ္ႏွင့္ အေၾကာင္းပါ၍ ေပါင္းဖက္ ေနထုိင္ လာခဲ့ရာကုိ အစြဲျပဳ၍ က်ဳိင္းဟုံ သုိ႔မဟုတ္ ၀ိန္းေဆ ဟုေခၚတြင္းလာခဲ့ရာမွ ၀န္းသုိ တုိ႔ေျပာင္းလဲ လာျခင္းျဖစ္သည္။ 

ထုိသွ်မ္းညီေနာင္မ်ား ေမြးဖြားႀကီးျပင္းခဲ့ရာ ေနရာလဲျဖစ္သည္။

၀န္းသုိ ဟူေသာ ဘာသာစကားသည္ ၀ိန္းေဆဟူေသာ သွ်မ္းဘာသာ စကားမွ ေျပာင္းလဲလာျခင္း ပင္ျဖစ္သည္။ ၀ိန္းသည္ ၿမိဳ႕ျဖစ္၍ ေဆသည္ က်ားျဖစ္ေသာေၾကာင့္ ၀ိန္းေဆဟူေသာစကားသည္ က်ားေနေသာ ၿမိဳ႕ဟု အဓိပါယ္ရပါသည္။ သွ်မ္းညီေႏွာင္သုံးဦးတုိ႔ မိန္းေကာင္း မိန္းယမ္း မိန္းမစ္ ဆုိၿမိဳ႕သုံးၿမိဳ႕ တည္ေထာင္ၿပီး စုိးစံအုပ္ခ်ဳပ္ ေနထုိင္လာခဲ့ရာ ၎ညီေႏွာင္တုိ႔၏ ဖခမည္ေတာ္ စုိးစံခဲ့ရာ ၀ိန္းေဆေခၚ (၀န္းသုိၿမိဳ႕) သည္။ ၎ သုံးၿမိဳ႕ထက္ပင္ ေစာမည္ကုိ မန္းစလုိရပါသည္။

မုိးမိတ္ၿမိဳ႕ကုိ ဗုဒၶသာသနာ သကၠရာဇ္ မတုိင္မီ ၄၄၈ (ခရစ္သကၠရာဇ္မတုိင္မီ ၉၉၂ ခုႏွစ္) တြင္ တည္ေထာင္ခဲ့ေၾကာင္း ျမန္မာႏုိင္ငံ သမုိင္းအဖြဲ႔ ဒုတိယဥကၠဌ (၂) ႏုိင္ငံျခားဘာသာ သိပၸံေက်ာင္းအုပ္ေဟာင္း ဆရာႀကီး  ဦးစုိင္းေအာင္ထြန္း ျပဳစုသည့္ တုိင္းလူမ်ဳိးမွား ျပန္႔ႏွံ႕ေနထုိင္ပုံ သမုိင္း စာတမ္းတြင္ ေလ့လာေတြ႔ရွိရပါသည္။

သုိ႔ျဖစ္ရာ မုိးေကာင္း၊ မုိးညွင္း၊ မုိးမိတ္၊ ၀န္းသုိဟုေခၚတြင္လွ်က္ရွိေသာ သွ်မ္းမ်ဳိႏြယ္စု မ်ား၏ ေရွးေဟာင္းၿမိဳ႕ ျပႏုိင္ငံငယ္ မ်ားသည္ ႏွစ္ေပါင္း သုံးေထာင္ နီးပါးရွိၿပီျဖစ္သျဖင့္ ဤနယ္ေျမ ဤေဒသအတြင္းသုိ႔ သွ်မ္းမ်ဳိးႏြယ္စုမ်ား ၀င္ေရာက္ေနထုိင္ လာခဲ့သည္မွာ ႏွစ္ေပါင္း (၃၀၀၀) ထက္ မနည္း ေတာ့ေၾကာင္း သုံးသပ္ရးပါသည္။

လူ႕အဖြဲ႔အစည္း၊ လူ႔သမုိင္းတုိးတက္ ေျပာင္းလဲလာမႈကုိ ေလ့လာရာတြင္ မိသားစု အစုေအ၀းမွ တျဖည္းျဖည္းတုိးတက္ လာၿပီး၊ ၿမိဳ႕ျပႏုိင္ငံ (Sity State) မင္းျပည္ေထာင္ ( King dom) လက္နက္ႏုိင္ငံ (Empire) ဟူ၍ အဆင့္ဆင့္ ေျပာင္းလဲတုိးတက္ လာသည္ကုိ ေတြ႕ရွိရမည္ ျဖစ္ပါသည္။ ပုဂံမင္းျပည္ေထာင္ အေနာ္ရထာမင္း (ေအဒီ ၁၀၄၄-၁၀၇၇) မတုိင္မီကာလတြင္ ျမန္မာႏုိင္ငံ အလယ္ပုိင္းတြင္ ပ်ဴတုိ႔၏ ပိသႏုိး၊ သေရခတၱရာ၊ ဟန္လင္းစေသာ မင္ျပည္ေထာင္မ်ား၊ ရခုိင္ေဒသတြင္ ေျမာက္ဦး၊ ဓည၀တီ၊ ေ၀သာလီ စေသာ မင္းျပည္ေထာင္မ်ား အသီးသီး ရွိခဲ့ၿပီးျဖစ္သည္။

ပထမ ျမန္မာႏုိင္ငံကုိ ထူေထာင္ခဲ့ေသာ ပုဂံျပည့္ရွင္မင္း၊ အေနာ္ရထာ (အနိရုဒ- ေအဒီ ၁၀၄၄ -၁၀၇၇ ) လက္ထက္တြင္ ပုဂံျပည္၏ အေရွ႕ဖက္ႏွင့္ ေျမာက္ဖက္ တလြားတြင္ ရွိေသာ သွ်မ္းရန္မ်ားကုိ ကာကြယ္ရန္ အလုိ႔ငွာ သွ်မ္းကုန္းျပင္ျမင့္ ေတာင္ေျခရင္းႏွင့္ ဧရာ၀တီျမစ္ရုိး တစ္ေလွ်ာက္တြင္ နယ္ျခားေစာင့္ တပ္ၿမိဳ႕ (၄၃) ၿမိဳ႕ တၿပိဳင္တည္း တည္ခဲ့ေၾကာင္း ျမန္မာ့ သမုိင္းတြင္ ေဖၚျပထားသည္။

သုိ႔ျဖစ္၍ ပထမအႀကိမ္ ျမန္မာႏုိင္ငံေတာ္အျဖစ္ စတင္ တည္ေထာင္ခဲ့ေသာ ပုဂံေခတ္ ကာလကပင္ အထက္ျမန္မာႏုိင္ငံတြင္ သွ်မ္းမင္း ျပည္ေထာင္မ်ား ေပၚထြန္းရွိႏွင့္ ေနၿပီျဖစ္သည့္အျပင္ ေျမာက္ဖက္တလြား သွ်မ္းျပည္မ်ားဟု သမုိင္းတြင္ထင္ရွားသက္ေသ ရွိခဲ့သည္ ။

ေတာင္ငူေခတ္ ဘုရင့္ေနာင္မင္း (ေအဒီ ၁၅၅၁-၁၅၈၁ ) လက္ထက္တြင္ ဒုတိယျမန္မာႏုိင္ငံေတာ္ကုိ ထူေထာင္ႏုိင္ရန္ အတြတ္ ျမန္မာတုိ၏ မူရင္းေဒသမ်ားသာမက၊ တကြဲတျပား ထီးၿပိဳင္ နန္းၿပိဳင္မ်ား  ျဖစ္ေနေသာ မြန္၊ သွ်မ္းတုိ႔၏ မင္းျပည္ေထာင္မ်ားကုိ တုိက္ခုိက္ သိမ္းသြင္းစုစည္းခဲ့သည္။ ဘုရင့္ေနာင္ (ဆင္ျဖဴမ်ားရွင္) မင္းလက္ထက္ တုိက္ခုိက္သိမ္းသြင္း စုစည္းခဲ့ေသာ မင္းျပည္ေထာင္ မ်ားအနက္ မုိးေကာင္း၊ မုိးညွင္း၊ မုိးမိတ္၊ သိႏီ၊ သီေပါ၊ ေညာင္ေရႊ၊ မုိးၿဗဲ၊ မုိးနဲ၊ ကေလးစေသာ သွ်မ္းမင္းျပည္ေထာင္မ်ားကုိ သွ်မ္းကုိး  ေစာ္ဘြားမ်ား ဟုသီးျခား ထားခဲ့ပါသည္။

ထုိနယ္ရွင္ ေစာဘြားမ်ား၏ အစီအနင္း အေဆာင္ အရြက္ေပးခဲ့သည္  ေနာင္ျမန္မာမင္း အဆက္ဆက္ တုိ႔ကလည္း ထီးေစာင့္ နန္းရံ လက္နက္ႏုိင္ငံေတာ္မ်ား အျဖစ္အသိ မွတ္ျပဳခဲ့သည္။ အေထာက္အထားအရ ျမန္မာႏုိင္ငံ သမုိင္းျဖစ္ေပၚေရးတြင္ တုိင္းေခၚ သွ်မ္းလူမ်ဳိး မ်ားသည္ ေရွးဦးမဆြကပင္ ျပည္ေထာင္ မ်ားအျဖစ္ ျဖစ္ထြန္းပါ၀င္ခဲ့ၿပီး ျဖစ္ေၾကာင္း ေတြ႔ရွိရပါသည္။ (ျမန္မာ့စြယ္စုံက်မ္း အတြဲ-၁၁၊ စာမ်က္ႏွာ-၃၈၈)

ယင္းဌာေနသွ်မ္းမ်ား သည္ေရွးပေ၀သဏီ ထဲက  မင္းျပည္ေထာင္မ်ား အသီးသီး ရွိခဲ့ၿပီးျဖစ္သည္။ သုိ႔ျဖစ္ပါ၍ ၀န္းသုိၿမိဳ႕ ျဖစ္ေပၚလာ ပုံမွာလဲ ညီေႏွာင္သုံးေဖာ္တုိ႔ ေဟာနန္းမ်ား စုိက္ထူၾက ၿပီးေနာက္

အဘက်ားျဖဴႀကီး၏ အရုိးအား မည္သုိ႔ မွ် မစီမံၾကရေသးသျဖင့္ မယ္ေတာ္ ေစာလွမယ္ထံ အမိန္႔ေတာ္ခံ ၀င္ၾကရာ သင္တုိ႔ဘခင္ ေက်းဇူးရွင္ ၊ က်ားျဖဴႀကီးအရုိးကုိ သားေတာ္ သုံးပါးတုိ႔တြင္ သားေတာ္ ေဆက်န္ဖွ (သုိၾကည္ဘြား) စံရာ အလယ္ဗဟုိက်ေသာ မိန္းယမ္းၿမိဳ႕ တြင္သာထားရွိရန္ (ယခု မုိးညွင္းၿမိဳ႕) အေရွ႕ေျမာက္ေဒါင့္ အရပ္၌ ဂူသြင္းတည္ထားရာ ေနာက္ကာလ ၾကာေသာအခါ ၎ေနရာတြင္ သဒၵါတရား ရွိသူမ်ားက ေစတီေဟာင္းျဖစ္မည္ဟု ထင္၍ ဘုရားဓါတ္ေတာ္မ်ား ဌာပနာသြင္း၍ အသစ္ တည္ထား ၾကေလသည္။ ၎ေစတီကုိ ယခုအခါ ေဆေခါင္းပိတ္ဘုရား (ယေန႔တုိင္ က်ားျဖဴဘုရား) ဟု ေခၚၾကေလသည္။ မုိးညွင္းၿမိဳ႕၌ ရွိေနပါေသးသည္။

၀န္းသုိ ရာဇာသစ္မွ ထုတ္ႏုတ္

သမတမင္းေပါင္း ေစာ္ဘြားေပါင္း ေစာ္ဘြားစားေခတ္မ်ား

၁။ ကမၻာဦးအစ မဟာသမတ မင္းေပါင္း ၁၉၂ ဆက္

၂။ သုိဟုံဘြားမွ အစ ေစာ္ဘြားေပါင္း ၂၆၄ဆက္

က်ဳိင္ေဆမွ ၀န္းသုိျဖစ္လာျခင္း ကမၻာေလာကႀကီး ႏွစ္ႀကိမ္ေျမာက္ မီးဖ်က္ၿပီး၍ သုံးႀကိမ္ေျမာက္ တည္လာေသာအခါ ေကာဇာသကၠရာဇ္ ၃၀၃ ခုႏွစ္ေလာက္တြင္ က်ားျဖဴႀကီးႏွင့္ ေစာလွမယ္တုိ႔၏သား အေထြးဆုံး သုိဟုံဘြား လက္ထက္ ၿမိဳ႕ရြာတည္ရန္ ေရြးခ်ယ္ ၾကည္႔ရူၾကေသာအခါ ဖုိခေနာက္ ေတြ႔ရွိသည္ကုိ အေၾကာင္းျပဳ၍ က်ဳိင္း၊ အဘက်ားျဖဴႀကီးကုိ အၾကာင္းျပဳ၍ ေဆ ဟုေရွးဦးစြာ က်ဳိင္းေဆ ဟုစတည္လာရာမွ ကာလၾကာျမင့္လာရာ ေဆကုိ-ဆုိ- သုိ႔ေျပာင္း၍ က်ဳိင္းသုိျဖစ္လာေလသည္။

 ေနာက္ ၇၀၅ ခုႏွစ္ ေဟာမုိးဟံ လက္ထက္ က်ဳိင္းဆုိ ၊ ၇၅၀ ခုႏွစ္ ခြန္ဆုိင္ လက္ထက္ မိန္းဆုိ  ေနာက္ သကၠရာဇ္ၿဖိဳၿပီး ၃၀၀ ခုႏွစ္ ေစာခမ္းၾကည္ လက္ထက္ ႀကိဳင္းေတာင္း၊ ေနာက္ ၉၀၀ ခုႏွစ္ ေစာညီလက္ထက္ သင္လဲ စင္လဲ သုိမဟုတ္ စင္းလဲ ေနာက္ ၁၀၀၀ခုႏွစ္ ငသူရ လက္ထက္ ဗ်ဂပူရ ေနာက္ ၁၁၂၅ ခုႏွစ္   ေစာ္ဘြားေအာင္ညိဳ လက္ထက္က်မွ ၀ိန္းေဆ ( ၀န္းသုိ) ျဖစ္ေလသည္။

၀န္းသုိၿမိဳ႕ ေခၚ ၀ိန္းေဆ ၿမိဳ႕ကုိ ေကာဇာသကၠရာဇ္ ၇၉၀ ခုႏွစ္ မိန္းေဆၿမိဳ႕ကုိ ခြန္ဆုိင္ေခၚ က်ားျဖဴမင္း၏သား အငယ္ဆုံး တည္ေထာင္ စံျမန္စုိးစံေလသည္။

ဘြားစားၿပီးမွ ေဂါတမ ဘုရားမပြင့္မွီ သကၠရာဇ္ၿဖိဳႏုိင္ေသာ မင္းမ်ား ၿဖိဳႀကံင္း သကၠရာဇ္ အသစ္ ၃၀၃ ခုႏွစ္တြင္ သင္းလဲ (သုိ႔) စဥ္းလဲၿမိဳ႕ဟု သမုတ္၍ ေစာ္ဘြားေအာင္ညိဳ  ဘြားစားျပန္သည္။ ဘြားစားသည္ ဌာေနသွ်မ္းတုိ႔၏ ဘာသာစကား ျဖစ္သည္။ မိမိတုိ႔၏ စ၀္ဖွေခၚ ေစာဘြားမ်ား ကုိယ္ပုိင္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရး  ေဒသမ်ားျဖစ္သည္။

ထုိ႔ေနာက္ ၇၄၄ ခုႏွစ္တြင္ ေမာင္ကယ္ ဘြားစားျပန္သည္။

၇၅၃ ခုႏွစ္တြင္  ေစာၾကည္ ဘြားစားျပန္သည္။

၇၉၆ ခုႏွစ္တြင္ ေစာေအာင္ညိဳ ဘြားစားျပန္သည္။

၇၉၈ ခုႏွစ္တြင္ ေစာေနာင္မြန္ ဘြားစားျပန္သည္။

၉၀၀ ခုႏွစ္တြင္ ေစာအင္ခမ္း ဘြားစားျပန္သည္။

၉၃၅ ခုႏွစ္တြင္ မင္းကတူး ဘြားစားျပန္သည္။

၉၃၇ ခုႏွစ္တြင္ ေစာသုိရဲဲ ဘြားစားျပန္သည္။

၉၆၁ ခုႏွစ္တြင္ ေစာဆုိင္ခမ္း ဘြားစားျပန္သည္။

၉၈၁ ခုႏွစ္တြင္ ေစာေကာ္ညိဳ ဘြားစားျပန္သည္။

၉၈၁ ခုႏွစ္တြင္ ေစာႏွင္းအုန္ ဘြားစားျပန္သည္။

၁၀၀၉ ခုႏွစ္တြင္ ေစာစစ္ႏုိင္ ဘြားစားျပန္သည္။

၁၀၃၃ ခုႏွစ္တြင္ ေစာဦးေက်ာ္ ဘြားစားျပန္သည္။

စစ္ကဲစား ေခတ္မ်ား

၁၀၅၉ ခုႏွစ္တြင္ ငၾကင္ေဖၚ

၁၀၆၀ ခုႏွစ္တြင္ ငစြန္

၁၀၆၅ ခုႏွစ္တြင္ ငၾကင္

၁၀၇၆ ခုႏွစ္တြင္ ငျမတ္ေခါင္

၁၁၁၂ ခုႏွစ္တြင္ ငေအာင္ျမတ္

၁၁၁၈ ခုႏွစ္တြင္ ငေအာင္ညိဳ

၁၁၁၄ ခုႏွစ္တြင္ ငထင္

ၿမိဳ႕သူႀကီးစား ေခတ္မ်ား ဌာေနသွ်မ္းမ်ားသည္

၁၁၅၈ ခုႏွစ္တြင္ ငေတာ္စံ

၁၁၆၀ ခုႏွစ္တြင္ ငသာရြဲ

၁၁၈၉ ခုႏွစ္တြင္ ငေရႊသာ

၁၁၉၅ ခုႏွစ္တြင္ ငေရႊသီး

၁၁၉၉ ခုႏွစ္တြင္ ငသာ၀

၁၂၀၇ ခုႏွစ္တြင္ ငစံတစ္

၁၂၁၄ ခုႏွစ္တြင္ ငေရႊသား

အထက္ပါ ဦးေရႊသား ဆုိသူမွာ အျခားသူမဟုတ္ ခမည္ေတာ္ႀကီး ဦးေရႊသား ပင္ျဖစ္သည္။ ၎ဦးေရႊသားကုိ ၁၁၈၅ ခု ၀ါဆုိလဆန္း ၂ရက္ ဗုဒဟူးေန႔မြန္းတည့္ခ်ိန္တြင္ ေရႊလီမဲဇာ ၇ ရြာႏြယ္ခ်ဳိ အုပ္ရွစ္ကုန္း၌ ဖြားျမင္၍ ဗုိလ္တဲေက်ာင္းတြင္ ပညာသင္၍ ၎မွ တဖန္ (၇ ရြာမွ တဖန္) အင္ဂ်ီရြာသုိ႔ ေျပာင္ေရြ႕ ေနထုိင္ခဲ့ၿပီးခါ အမရပူရ ဘုရင္ ပုဂံမင္းလက္ထက္ မင္းတုံးမင္းသားထံမွာ အမႈေတာ္ ထမ္းေနရာမွ မင္းတုံးမင္းသား ဘုရင္ ျဖစ္လာေသာအခါ ေရွးဦးစြာရဲ လက္စြဲေတာ္ႀကီး ျဖစ္လာၿပီးေနာက္ သကၠရာဇ္ ၁၂၁၄ ခုႏွစ္ မင္းလွသမႏၱရာဇာ ဟူေသာဘြဲ႔ႏွင့္ အတူ ၀န္းသုိၿမိဳ႕ သူႀကီးအျဖစ္ ခန္႔အပ္လုိက္ေလသည္။

 ၎ေနာက္မၾကာမီ စစ္ကဲရာထူးသုိ႔တုိးျမင့္ ခန္႔ထားျပန္သည္။ ၁၂၂၈ ခုႏွစ္ ပတိန္းစား သူပုံတုိ႔ကုိ ရတနာသိခၤ (ေရႊဘုိ) တြင္ မင္းလွ သမႏၱရာဇာ (စစ္ကဲဦးေရႊသား) က လက္ရဖမ္းယူၿပီး မင္းတုံးဘုရင္ႀကီးထံ ဆက္သသည့္အခါ  ၀လြန္စြာ ႏွစ္ေထာင္းအားရ ေက်နပ္ေတာ္မူသျဖင့္ ၁၂၂၈ ခုႏွစ္၌ပင္ ၿမိဳ႕လက္ရွိအတုိင္းႏွင့္ ၀န္းသုိၿမိဳ႕ မဂၤလာေစာ္ဘြားႀကီးဟု အေဆာင္အေရာင္ အစီးအနင္း မ်ားႏွင့္တြ ေစာ္ဘြား အျဖစ္သုိ႔ တုိးျမင့္ ခန္႔ထားျပန္သည္။

တံဆိပ္ ၃လုံး ဘြဲ႕ ၃တန္

၁။ မဟာ၀ံသ ရာဇာ သုိဟုံဘြား

၂။ မဟာသိဒၶိေဇယ  သုိဟုံဘြား

သကၠရာဇ္ ၁၂၃၆၊ ၃၇ ခုႏွစ္တြင္ ေရႊအေရွ႕ေၾကာင္း အလယ္ေၾကာင္း သံသုံးတာရြာ ဂဏန္းဘြား ဂဏန္းမ နန္းခမ္းေက်းရြာမ်ားႏွင့္တကြ ေက်းရြာခရုိင္ တုိးခ်ဲ႕၍ ထပ္မံအုပ္ခ်ဳပ္ေစသည္။

သကၠရာဇ္ ၁၂၄၀ ခုႏွစ္တြင္ မင္းတုံးမင္း ႀကီး နတ္ရြာစံၿပီး သားေတာ္ သီေပါမင္း လက္ထက္ တြင္

၃။ မဟာ၀ံသ သိရီရာဇာ သုိဟုံဘြား ဟူ၍ တံဆိပ္ ၃လုံး ဘြဲ႕တန္ရရွိေလသည္။

နယ္နမိတ္အပုိင္းအျခားမ်ား

၀န္းသုိိၿမိဳ႕ကုိ ဗဟုိျပဳ၍ အေရွ႕လာေသာ္ ဧရာသ၀တီ ျမစ္လယ္ေၾကာ ကေမၻာဇတုိင္း အထိ၊ ေတာင္လာေသာ ရဲသာရြာ လင္းႀကီး ဟံသနဂရတုိင္းအထိ၊အေနာက္လာေသာ သလႅာ၀တီျမစ္ လယ္ေၾကာမဏိပူရ တုိင္းအထိ။ အေျမာက္လာ မုိးေကာင္းႏွင့္ ေၾကာကုိင္း နရသု႑တုိင္းအထိ။ အေရွ႕ေျမာက္အလာ ေကာက္ေကြ႕ ေခ်ာင္းထြက္ ဧရာ၀တီျမစ္ လယ္ၾကာထိ၊ အေရွ႕ေတာင္လာ တေမာေအာက္ဇင္း ေခ်ာင္းေပါက္ ဧရာ၀တီအထိ၊ အေနာက္ေျမာက္ ဦးရူေခ်ာင္းထြက္ သလႅာ၀တီ  ျမစ္လယ္ေၾကာထိ။ ဤလုိ နယ္ေလးရပ္၊ ရွစ္ရပ္ သတ္မွတ္ ပုိင္းျခားလ်က္ ၅၅ ခရုိင္ဘြားစား ရသည္။ဤတုိ႔ျဖင့္ ေစာ္ဘြားအဆက္ဆက္တုိ႔၏ ဘြားစားရေသာ နယ္ပယ္ အပုိင္းအျခားျဖစ္သည္။ ဘြားစား ဟူေသာစကားသည္ ေဒသခံသွ်မ္းတုိ႔၏ ေစာ္ဘြားအသုံး အႏွံးျဖစ္၍ ေစာ္ဘြားအုပ္ခ်ဳပ္ခံ နယ္ေျမမ်ား ကုိဆုိသည္။

ယင္းေဒသေန သွ်မ္းမ်ားကုိ တုိင္းလ်ဲန္ (သွ်မ္းနီ)မ်ားဟု ေခၚဆုိၾကသည္။ ျမန္မာႏုိင္ငံ သမုိင္းတေလွ်က္တြင္ ျမန္မာမင္း ျပည္ေထာင္မ်ားႏွင့္ ထီးၿပိဳင္နန္းၿပိဳင္ ျပည္ေထာင္မ်ားအျဖစ္ လည္းေကာင္း ျမန္မာမင္းမ်ား ၾသဇာလြမ္းမုိးေသာ အခါ လက္ေအာက္ခံ မင္းျပည္ေထာင္မ်ား အျဖစ္ လည္ေကာင္း၊ ျပည္ပရန္မ်ား က်ဴးေက်ာ္လာစဥ္ ကာလတြင္ ျမန္မာ မင္းျပည္ေထာင္မ်ားႏွင့္ အတူပူးေပါင္း ကာကြယ္ျခင္းျဖင့္ လည္းေကာင္း၊ ျမန္မာႏုိင္ငံ သမုိင္းျဖစ္ေပၚေရးကုိ ေရွးဦးမဆြကပင္ ပါ၀င္တည္ေဆာက္ ခဲ့ၾကေသာ သွ်မ္းမ်ားျဖစ္ပါသည္။

တိုင္းလ်ဲန္ (သွ်မ္းနွီ)မ်ားသည္ ကုိယ္ပုိင္စာေပႏွင့္ ကုိယ္ပုိင္စကား ရွိၾကသည့္ လူမ်ဳိးျဖစ္ပါသည္။ သုိ႔ေသာ္ ေနာက္ပုိင္းတြင္ စကားႏွင့္စာေပ ထိန္းသိမ္းေစာင့္ေရွာက္မူ၊ အားနည္းခဲ့သျဖင့္၊ စကားစာေပ တျဖည္းျဖည္း ပေပ်ာက္ခဲ့သည္။ ျမန္မာစကား၊ ျမန္မာစေပ၊ ျမန္မာယဥ္ေက်းမူ အသုံးျပဳမူ မ်ားလာသျဖင့္ ျမန္မာဆန္ေသာ သွ်မ္းမ်ားျဖစ္လာသည္။ ျမန္မာဆန္ေသာ သွ်မ္းမ်ားျဖစ္၍ သွ်မ္းဗမာဟု ေခၚဆုိေသာအမည္မွာ မွရင္းလင္းေၾကာင္း၊ ထုိသူမ်ားသည္ သွ်မ္းမ်ားသာ ျဖစ္ေၾကာင္း ျမန္မာ့စြဝ္စုံ က်မ္းတြင္ ရွင္းလင္း ေဖၚျပထားပါသည္။

သွ်မ္းၾကာဗမာျဖစ္ ဆုိသည့္အတုိင္း ဗမာျဖစ္ သြားၾကသူမ်ားေပသည္။ ဗုဒၶဘာသာကုိ အေျခခံေသာ ယဥ္ေက်းမူ ဓေလ့ထုံးစံမ်ား ရွိၾက၍ ၀ါ၀င္၊ ၀ါထြတ္ သီတင္းကၽြတ္ပြဲ၊ ရွင္ျပဳရဟန္းခံပြဲ၊ သႀကၤန္ပြဲ၊ ထိမ္းျမားမဂၤလာႏွင့္ အသုဘမွ အစ ျမန္မာလူမ်ဳိးမ်ားႏွင့္ ထူးထူးျခားျခား ကြဲျပားျခားနား မႈသိပ္မရွိေတာ့ၾကေပ၊ သုိ႔ရာတြင္ တႏွစ္လွ်င္ တစ္ႀကိမ္ ၿမိဳ႕အရွင္ႀကီး ရြာအရွင္ႀကီးမ်ားအား ပူေဇာ္ပသရာတြင္ ရြတ္ဆုိေသာ ၿမိဳ႕ရြာ အရွင္ႀကီးမ်ား၏ အမည္မွာ ထုိေဒသ၏ ေရွးေဟာင္း သွ်မ္းအေႀကီးအကဲမ်ား ၏ အမည္မ်ားသာ ျဖစ္ေနသည္ကုိ ေတြ႔ရပါသည္။

ဦးေရႊသားသည္ ေရွးထက္ေစာ္ဘြား မ်ားျဖစ္ၾကေသာ ဦးထင္ (၎၏သား) ဦးေရႊရန္ (၎၏သား) ဦးဘြား(၎၏သား) ဦးေရႊသားျဖစ္၍ အထင္၏ျမစ္ျဖစ္ေပသည္။ ေစာ္ဘြားမ်ဳိးဆက္မ်ား ပင္ျဖစ္သည္။

ဦးေရႊသားသည္ သက္ေတာ္ ၆၅ ႏွစ္ရွိၿပီျဖစ္ရာ ၁၂၄၃ ခုႏွစ္တြင္ သက္ေတာ္ ၂၁ ႏွစ္ခန္႔ရွိၿပီျဖစ္ေသာ သားေတာ္ သခင္ေအာင္ျမတ္အား ၀န္းသုိေစာ္ဘြား အရာ လြဲလပ္ေပးရန္ ဘုရင္သီေပါမင္းထံသုိ႔  အမိန္႔ေတာ္ ခံတင္လြာကုိ ဆက္သတင္သြင္းၾကေလသည္။

သီေပါမင္းထံ အမိန္႔ေတာ္ခံ၀င္ၾကရာ ၿမိဳ႕ရြာခရုိင္ေန ေပၚမိန္း ထမုံသူႀကီး ေခါင္းႀကီးရြာအုပ္တုိ႕မွစ၍ သေဘာ တူညီၾကျခင္းျဖင့္ ၁၂၄၄ ခုႏွစ္ ကဆုန္လဆန္း ၂ရက္ေန႔တြင္ သားေတာ္ႀကီး သခင္ေအာင္ျမတ္အား ဘုရင္ သီေပါမင္းက ၀န္သုိေစာ္ဘြားအရာ ခန္႔အပ္ေတာ္မူေလသည္။ွ

၁။ ပထမဘြဲ႕နာမည္ ( မဟာ၀ံသသိရီေဇယ သုိဟုံဘြား) မၾကာမီ၁၂၄၅ ခုႏွစ္ ပထမ၀ါဆုိ လဆန္း ၉ရက္ေန႔တြင္ သိရီေဇယႏွင့္ လဲလွယ္၍ အဘေစာ္ဘြားႀကီးနည္းတူ ထီးအစီးအနင္းႏွင့္ တကြ ထပ္မံခ်ီးျမင့္ေတာ္မူသည္။

၂။ ဒုတိယဘြဲနာမည္ (ေမာရိယမဟာ၀ံသ သိရီသုဓမၼရာဇာ သုိဟုံဘြားဟုျဖစ္ေလသည္။

ထီးအစီးအနင္း အေဆာင္အရြက္မ်ား ထီျဖဴ ၂၊ ေရႊေညာင္ရြက္ ၃၊ ရြက္ေရ ၃၆၊ ထီးခ်က္ ထီးထြ႗္ ေရႊထည့္၊ ထီးရုိး ငါးေတာင္ ေရႊပိန္း၊ ထီးနီ၂၊ ေညာင္ရြက္ တဆင့္တက္ ရြက္ေရ ၄ခုစီ၊ ထီးခ်က္   ထီးထြ႗္ ေရႊထည့္ ထီးရုိး ငါးေတာင္၊ ေရႊၾကန္ဆစ္ သံလ်က္ အိမ္ျဖဴ သံပတ္ ၇ တန္႔ ပတၱျမားစီ အရုိး ေရႊကြပ္ ရင္းဖ်ား ေက်ာက္တရစ္စီ။ သင္းက်စ္ ေရႊသား ကြမ္းခြက္ ၁၂ ရာသီ။ ပတၱျမားသုံးရစ္စီ ကြမ္းလိပ္သုံးမြာ အနားပတၱျမား သုံးရစ္စီ ၾကဳပ္ခြက္အစုံ။  ေရႊေထြးအင္၊ ေရႊစလြယ္ တဆဲ့ ငါးသြယ္၊ ဒက္ဘယက္ကင္း ထုေျပာက္ ဂုႏၱန္ထုိး အနားေက်ာက္စီ အလယ္ပတၱျမားစီ၊ သွ်မ္းေဘာင္းျဖဴျမစ္ ညြန္႔ပတ္ျခမ္း အထြ႗္မကုိ႗္တတ္ ေရႊသားပန္း တဆဲ့ ငါးတမာ ရြက္ေထာင္ တဆဲ့ငါး၊ ေရႊနားေဒါင္း မီးတြင္းကန္ေတာ့ခံ၊ ကတီပါ လုတ္လုံဘဲရံ   ႏွစ္ဆင့္တတ္ ေမာက္တုိ ေရႊပိန္း ေရႊကုံးစိန္ေတာင္ တဆဲ့ငါး။ ေရႊထိ ေရႊထြ႗္ ေက်ာက္ႏွစ္ရစ္စီ ငွက္မနားစိန္ပြင့္ တဆဲ့ငါး၊ ေနေရာင္ကာ ေရႊပုဇြံဆီ၊ ေရႊသား ေရာင္ျပားအစိန္း အနီအတြန္႔သပ္ မ်ဥ္တုိ ကတီပါနီ ေရႊသား ေရာင္ျပား စိန္းအနီ အတြန္႔သပ္။ ေရႊေပခေမာက္ ပယင္တပ္ မွန္ကင္း စုိက္ေအာင္ပန္းပြြါးရင္ကပ္။ ေရႊဖေရာင္းၾကဳပ္ လြန္းၾကင္ငွက္ရုပ္ လည္ရြဲ ေက်ာက္တရစ္စီ ပုဆိုးျဖဴ ေရႊၿမိတ္ ေရႊခ်ည္ပါအက်ီၤ ရႊဦးထုပ္ပါးကာ၊ နားကာ၊ ကြမ္းအစ္ ေရႊသား ေက်ာက္စီ။ ေရႊသားကြမ္းအုပ္၊ ေရႊယပ္၊ေရႊေ၀ါ၊ ထားမုိးႀကိဳးဆင္ ေရႊခ်ဥ္စုံအိပ္။ သကၠလပ္နိီသြပ္၊ စုံတံဆိပ္ လက္စြဲဓါး ၊ေရႊသင္းေခ်ာ အေဆာက္အျဖဴ ရင္းဖ်ားေခြးမ ေနာက္ပိတ္ သမၻရာခြံ ေရႊသင္းေခ်ာ ရွစ္စင္း ေရႊကြပ္ဓါး တဆယ့္ႏွစ္၊ သင္းေခြခ်ပ္၀တ္လုံ တဆယ့္ႏွစ္၊ ေရႊဒုိင္းေလး၊ မုိးနဲေရႊလွံ တဆယ့္ေျခာက္၊ ႀကိဳင္းေလး၊ အလံက်ည္ လွံက်ည္ ကာေတာင္ျပည့္ေရး ရဲတခြက္ ေရႊခ် ဆင္ေပါက္သုံး၊ ဆင္မတစ္၊ ထမ္းစဥ္ ဘိနပ္ ကုလားပန္း၊ ရာဇပလင္ အျမင့္သုံးေတာင္၊ အက်ယ္ေလးေတာင္ အဂၤေတ အနီသုတ္ ေဆာင္းထီ ေရႊပိန္း၊ ၀န္းသုိၿမိဳ႕ တံခါး၀မွာ အုပ္စီ၍ သစ္တပ္တည္လုပ္ေစ အျခားၿမိဳ႕ ေက်းရြာမ်ားသုိ႔ စာအေပးအမွာကုိလည္း သနားေတာ္မူရင္းဘြဲ႕ပုံကုိ တံဆိပ္ခပ္မွတ္ ေပးအပ္ေစ၊ မယားကုိ မဟာေဒ၀ီ ေခၚ တြင္ေစ.. ဘုရင့္ ..အမိန္႔ေတာ္…

ဤသုိ႔ျဖင့္ ၀မ္းေဆေခၚ (၀န္းသုိၿမိဳ႕) အား ၁၂၄၄ ခုႏွစ္ ကဆုန္လဆန္း ၂ရက္ေန႔တြင္ သားေတာ္ႀကီး သခင္ေအာင္ျမတ္အား ဘုရင္ သီေပါမင္းက ၀န္သုိေစာ္ဘြားအရာ ခန္႔အပ္ေတာ္မူေလသည္။

၀န္းသုိေစာဘြားႀကီး စ၀္ေအာင္ျမတ္ အေၾကာင္းတေစ့တေစာင္း *"۩"*

ေတာင္တန္းျပည္မ ပူးေပါင္းေရး ျမန္မာ့လြတ္လပ္ေရး ရရွိေရးဟု ဆုိကာ ပင္လုံစာခ်ဳပ္ ခ်ဳပ္ဆုိခဲ့ ၾကေသာအခါ    ၎ဌာေန သွ်မ္းမ်ားကုိ ဗမာကုိယ္စားျပဳေသာ ဗုိလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္း မွလည္း ေခၚယူျခင္းမရွိလုိ လက္ရွိ သွ်မ္းျပည္တြင္း ေနထုိင္ေနေသာ သွ်မ္းေစာ္ဘြားမ်ား သည္လဲ ေခၚယူခဲ့ျခင္း မရွိပါ စင္စစ္ေသာ္ကာ လက္ရွိ သွ်မ္းျပည္နယ္တြင္းရွိ သွ်မ္းေစာ္ဘြားမ်ား အာဏာ စြန္႔လြတ္ခ်ိန္မွ လည္းေကာင္းေဒသတြင္ အုပ္ခ်ဳပ္ေနေသာ သွ်မ္းေစာ္ဘြားမ်ားလဲ ထုိနည္းတူ စြန္႔လြတ္ခဲ့ရေပသည္။

ပူတာအုိေစာ္ဘြား၊ ေသာင္သြတ္ေစာဘြား၊ မုိင္းေကာင္း၊ မုိးညွင္း၊ ဗန္ေမာ္၊ ဆင္ကလိန္ခႏၵီး အတြင္းရွိ ၿမိဳ႕ စားနယ္စားမ်ား သည္လဲပဲ တခ်ိန္က ေစာဘြားမ်ဳိးဆက္ မ်ားသာျဖစ္ပါသည္။

၀မ္းနည္းဘြယ္ ေကာင္းသည္မွာ ၁၉၄၇ ခုႏွစ္ႏုိင္ငံေတာ္ ဖြဲ႕စည္းအုပ္ခ်ဳပ္ပုံ ဥပေဒ ပုဒ္မ -၆ အရ ျပည္နယ္အျဖစ္ သတ္မွတ္ျခင္း မခံရရွာေသာ သူမ်ားျဖစ္သည့္မျပင္ အမ်ဳိးသားေရး ဂုုဏ္သိကၡမ်ား ေဖၚေဆာင္ခြင့္ မရရွိသည့္အျပင္ ရုုိးရားပြဲလမ္းမ်ားလည္း ပိတ္ပင္ျခင္းခံခဲ့ရေပသည္။

ယခုသွ်မ္းနီ အမ်ားစုသည္ မိမိစာေပ တတ္ေျမာက္သူ မရွိသေလာက္ ရွားပါးလာေနၿပီ ျဖစ္သည္။ အခ်ဳိ႕ဆုိလွ်င္ မိမိဘာသာ စကား ကုိပင္လွ်င္ မသတ္ေျမာက္ ၾကေတာ့ေပ စာေပေပ်ာက္ပါက လူမ်ဳိးပါေပ်ာက္ မည္အလြဲ ျဖစ္ပါေၾကာင္း သင္ျပ လုိက္ရပါသည္။

ေျမၿမိဳ၍ လူမ်ဳိးမကုုန္ လူမ်ဳိမွလူမ်ဳိးကုုန္မည္ျဖစ္..

ခ်စ္ေသာ စာဖတ္ပရိသတ္ႀကီးအား အစဥ္သျဖင့္ ေလးစားလွ်က္ 

"۩"